Sacrum w muzyczno-religijnej tradycyjnej kulturze ludowej okresu Wielkiego Postu
[Sacrum in music and religious traditional folk culture of Lent]
Rozdział w recenzowanej książce naukowejMiejsce: Lublin
Rok wydania: 2016
Tytuł publikacji: Sacrum w kulturze tradycyjnej i współczesnej
Redaktorzy: Jan Adamowski, Mariola Tymochowicz
Strony od-do: 147-160
Streszczenie: Celem artykułu jest przedstawienie funkcjonowania sacrum w muzyczno-religijnej tradycyjnej kulturze ludowej okresu Wielkiego Postu. Sacrum jest wpisane w naturę ludzką, gdyż fenomen życia posiada sakralny charakter. Religijny wymiar życia człowieka kształtuje się przez jego uczestnictwo w liturgii Kościoła katolickiego, jak i rozwija się poza liturgią. W ten sposób powstała tradycja muzyczno-religijna określana też jako „żywa tradycja” tj. wielopokoleniowy przekaz muzycznej aktywności w zakresie religijności na konkretnym obszarze. Szczególnie intensywne przejawy wyrażania ludowej religijności odnotowujemy w Małopolsce i na Podkarpaciu. Sacrum w muzyczno-religijnej tradycyjnej kulturze ludowej okresu Wielkiego Postu posiada ogromną ilość przejawów i odniesień. Lud rozumie pojęcie sacrum w odniesieniu do trzech kategorii tj. odniesienie do miejsca sakralnego (kościół, miejsca poza kościołem oraz dom jako miejsce prywatnych praktyk religijnych); odniesienie do czasu sakralnego (narastanie sacrum przez cały Wielki Post aż do kulminacji w Triduum Paschalne) oraz odniesienie do czynności sakralnych (liturgicznych i pozaliturgicznych). Teksty ludowych śpiewów wielkopostnych zawierają ludową recepcję pojęcia sacrum, w które człowiek jest niejako wtopiony – stąd odnosi je do świata wartości religijnych i nadprzyrodzonych, jak również ufa w pośrednictwo Maryi i świętych w relacji pomiędzy Bogiem i człowiekiem, a także pielęgnuje obrzędy, modlitwy czy przedmioty związane z kultem. Relacje pomiędzy sacrum i muzyczno-religijną tradycyjną kulturą ludową w sensie antropologicznym nadają sacrum wymiar personalny w sferze uczuć macierzyńsko-synowskich.
Słowa kluczowe: sacrum, żywa tradycja śpiewów, miejsce sakralne, czas sakralny, czynności sakralne, sacrum a profanum