Kinga Strycharz-Bogacz

Ludowa tradycja muzyczno-religijna w Polsce jako czynnik kulturotwórczy
[Music and religious folk tradition in Poland as a cultural-creative factor]

Rozdział w recenzowanej książce naukowej

Współautorzy: Antoni Zoła
Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2015
Tytuł publikacji: Potrzeba religii. Dynamika praktyk religijnych i rytualnych
Redaktorzy: Zdzisław Kupisiński, Justyna Mroczkowska
Strony od-do: 387-405
Streszczenie: Pieśni religijne wykonywane przez lud w kościele czy poza kościołem mają swoją długą tradycję. Nacisk na aktywny udział ludu w liturgii można zauważyć niedługo po przyjęciu chrześcijaństwa. Najstarsze zapisy pieśni religijnych w języku polskim pojawiły się w XIV wieku i w ludowym wykonaniu szybko uległy wariabilności, o czym świadczą ich późniejsze przekazy. W wielu źródłach wydawanych w kolejnych wiekach przekazywano jedynie teksty pieśni, melodie przekazywano ustnie, dlatego melodie te ulegały często daleko posuniętej transformacji stając się świadectwem aktywności twórczej ludowego wykonawcy. Ludowe pieśni religijne śpiewane w kościele uporządkowane są zgodnie z chronologią roku liturgicznego, a najstarsze z nich powstały na gruncie chorału gregoriańskiego. Inne, wykonywane poza kościołem łączą rok liturgiczny z cyklem agrarnym, wiążąc treści liturgiczne z życiem i pracą na roli. Repertuar ludowych pieśni religijnych przykazywany żywą tradycją z pokolenia na pokolenie rozwijał się ilościowo i jakościowo. Wypełniał swoją treścią całe życie człowieka, od jego urodzin do śmierci, towarzysząc praktykom liturgicznym w kościele, a także obrzędom oraz zwyczajom rodzinnym i domowym. Ludowa pobożność przejawiała się od lat aktywnością twórczą. Oprócz pieśni bezpośrednio związanych z kościelną liturgią lud tworzył wiele tekstów i melodii wyrażających subiektywny stosunek twórcy do przeżywanych treści religijnych – stąd też w repertuarze ludowych pieśni religijnych znajdują się takie pieśni, które nigdy nie były wykonywane w kościele i nie wchodziły też do oficjalnie wydawanych śpiewników. Przekazywane były wyłącznie drogą ustną i z reguły miały zasięg lokalny. Pieśni te są jednak dowodem na to, że lud szczególnie zamieszkujący wsie i małe miasteczka był wyjątkowo twórczy również w zakresie muzyki religijnej. Ten rodzaj twórczości ludowej jest badany dopiero od 1970 roku. Zebrane ludowe pieśni religijne w postaci nagrań fonicznych zdeponowane w Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego przy Katedrze Etnomuzykologii i Hymnologii w Instytucie Muzykologii KUL stanowią cenny i interesujący przedmiot wieloaspektowych badań.