Kinga Strycharz-Bogacz

Przejawy ludowej pobożności w polskim nurcie pasyjnym
[Signs of folk piety in Polish passion trend]

Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowany

Czasopismo: Annales Lublinenses pro Musica Sacra (ISSN: 2083-0416)
Rok wydania: 2013
Tom: 4
Numer czasopisma: 4
Strony od-do: 153-167
Streszczenie: Pobożność ludowa oznacza autentyczne przeżywanie religijności podczas liturgii i nabożeństw poza liturgicznych oraz w życiu prywatnym. Przenika ona codzienne życie prostego ludu, który często nie pojmuje doktryny religijnej, więc na swój sposób interpretuje prawdy wiary chrześcijańskiej. Dzięki temu wytworzyła się swoista ludowa świadomość religijna przejawiająca się w konkretnych praktykach pobożnościowych, które zostały zaaprobowane przez Kościół i z czasem zasymilowały się z katolicyzmem. Reforma liturgii, która dokonała się XX wieku przez wprowadzenie do niej języków narodowych uczyniła liturgię bardziej zrozumiałą dla ludu. Nie wpłynęło to jednak na wyeliminowanie ludowych praktyk religijnych, które posiadają kulturotwórczy wymiar. Tematyka Męki Pańskiej zajmuje istotne miejsce w polskiej pobożności ludowej. Począwszy od średniowiecza odnotowujemy wiele przejawów ludowej pobożności w polskim nurcie pasyjnym. Krzyż jako symbol cierpienia Zbawiciela pojawiał się w legendach o świętych, był również inspiracją dla nabożeństw i pieśni pasyjnych. Ze średniowiecznych dramatów liturgicznych rozwinęły się misteria pasyjne jako naturalne dopełnienie liturgii w oparciu o ludową inwencję. W polskim nurcie pasyjnym ważną rolę odegrała działalność bożogrobców czyli strażników Grobu Pańskiego oraz działalność bractw przy kościołach zakonnych, m. in. Arcybractwo Męki Pańskiej, Bractwo św. Roch czy biczownicy zrzeszeni w bractwach. Fakt przyjęcia i zaadaptowania pradawnych zwyczajów przez Kościół w XVII wieku ściśle połączył polską obrzędowość z religią katolicką. W XVII i XVIII wieku rozwojowi pasyjnej pobożności sprzyjał kult świętych połączony z kultem relikwii, który upowszechniał się zwłaszcza w sanktuariach. Pierwszym i najważniejszym z nich była Kalwaria Zebrzydowska, do której chętnie i licznie pielgrzymowano oraz uczestniczono w nabożeństwach dróżkowych ze śpiewem pieśni kalwaryjskich. Pieśni te stały się tutaj pieśniami obrzędowymi i nośnikiem kultu pasyjnego. Natomiast religijność XIX wieku cechowała wiara w cudowną moc krzyża jako szczytowego punktu męczeństwa Chrystusa i centrum wydarzeń zbawczych, stąd szczególną czcią otaczano figury Męki Pańskiej czy przydrożne krzyże. Ukształtowana przez wiele stuleci polska pasyjna pobożność ludowa jest zjawiskiem złożonym i niezwykle interesującym. Wiele jej przejawów wpłynęło na obrzędowość religijną, co znalazło odzwierciedlenie w konkretnych ludzkich zachowaniach, wierzeniach, modlitwach i śpiewach. Niektóre praktyki zanikły całkowicie, inne mają postać reliktów, a jeszcze inne przetrwały (np. pucheroki, wieszanie Judasza, wielko czwartkowe obmywanie nóg czy adoracja Grobu Bożego) dzięki międzypokoleniowemu przekazowi i silnym więzom rodzinnym, które są bezpośrednio odpowiedzialne za przekazywanie i ciągłość tradycji. Tak więc rozwój nurtu pasyjnego przyniósł w rezultacie różne formy kultu, a motywy pasyjne na stałe wpisały się w polską religijność i przeniknęły niemal wszystkie jej aspekty.
Słowa kluczowe: pobożność ludowa, nabożeństwa pasyjne, bractwa, pasyjne, pieśni ludowe, kalwarie
Dostęp WWW: http://www.kul.pl/files/1012/annales/2013_Kinga_Strycharz_-_Bogacz_Przejawy_ludowej_poboznosci_w_polskim_nurcie_pasyjnym.pdf



Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Kinga Strycharz-Bogacz",
title = "Przejawy ludowej pobożności w polskim nurcie pasyjnym",
journal = "Annales Lublinenses pro Musica Sacra",
year = "2013",
number = "4",
pages = "153-167"
}

Cytowanie w formacie APA:
Strycharz-Bogacz, K. (2013). Przejawy ludowej pobożności w polskim nurcie pasyjnym. Annales Lublinenses pro Musica Sacra, 4, 153-167.