Le paradoxe en langue et en discours
[Paradox in Language and in Discourse]
Książka naukowa recenzowanaMiejsce: Paryż
Rok wydania: 2008
Streszczenie: Celem pracy jest opis paradoksu językowego na płaszczyźnie semantycznej oraz wyjaśnienie jego funkcjonowania w dyskursie. Przedstawione zostały opisy mechanizmów odpowiedzialnych za aktualizację oraz neutralizację paradoksu w kontekście, przy czym punktem wyjścia jest analiza mikrostruktury jednostek leksykalnych, które go tworzą. Korpus liczy około 750 przykładów w języku francuskim, pochodzących z różnych typów tekstów (literackich, filozoficznych, dziennikarskich, naukowych, itd.). Przyjęta perspektywa teoretyczna i metodologiczna, osadzona w nurcie wywodzącym się z francuskiej semantyki strukturalnej, kładzie nacisk na wzajemne relacje między badanymi elementami, lecz ujmuje je w kontekście mikro- i makrosemantycznym. Podstawowe elementy teoretyczne, na których zasadza się proponowany opis paradoksu, pochodzą z semantyki interpretacyjnej François Rastiera, gdzie analizę semantyczną - w optyce onomazjologicznej - przeprowadza się, określając klasy semantyczne o różnym stopniu ogólności (taksem, domena, wymiar), zaś czynniki z poziomu makrosemantycznego (wpływ kontekstu dyskursywnego) i mikrosemantycznego (struktura sememów rozkładanych na semy, czyli minimalne jednostki sensu) współdziałają ze sobą i uzupełniają się wzajemnie, tworząc sens, który ostatecznie zostanie odczytany przez odbiorcę. Zważywszy jednak na złożony charakter paradoksu, którego skuteczne wyjaśnienie wymaga różnorodnych kryteriów analizy (semantycznych, logicznych, składniowych, dyskursywnych), proponowany opis tego zjawiska sięga również do teorii innych niż wymieniona. Odwołano się zatem do autorów takich, jak J. Lyons, L. Tesnière, G. Antoine, M. Le Guern, T. Giermak-Zielińska, C. Kerbrat-Orecchioni i in., aby opisać relacje między semami (sprzeczność vs przeciwieństwo), struktury logiczne koniunkcji i implikacji łączące semy opozycyjne, realizacje morfologiczno-składniowe paradoksu, jawne znaczniki jego obecności w tekście oraz tropy, stanowiące jeden z przypadków neutralizacji paradoksu w dyskursie. Rezultatem analiz opartych na zbudowanym w ten sposób aparacie badawczym jest definicja paradoksu językowego jako złożonego mechanizmu semantycznego : polega on na współwystępowaniu relacji opozycji i połączenia, które zachodzą między tymi samymi semami na syntagmatycznej osi dyskursu. Relacja opozycji (sprzeczności lub przeciwieństwa) jest autonomiczną relacją natury semantyczno-logicznej, co oznacza, że powstaje ona między jednostkami znaczenia rozpatrywanymi niezależnie od ich usytuowania w analizowanej sekwencji tekstu i jako taka nie wystarcza do utworzenia paradoksu. Jego aktualizację zapewnia dopiero relacja połączenia, ustanowiona między semami opozycyjnymi za pomocą związków morfologiczno-składniowych wiążących sememy, do których te semy należą. Owe relacje składniowe, za którymi kryją się logiczne struktury koniunkcji i implikacji, stanowią więc jedynie powierzchniową realizację głębszego mechanizmu semantycznego (tym tłumaczy się podporządkowanie kryterium składniowego kryteriom natury semantyczno-logicznej). Zaktualizowany w dyskursie paradoks ulega jednakże neutralizacji w kontekście, wskutek działania różnorakich mechanizmów natury dyskursywnej, co pozwala ostatecznie na odczytanie danej sekwencji jako nie zawierającej paradoksu. W skład niniejszego studium wchodzą cztery rozdziały (Zasadnicze perspektywy badań nad paradoksem, Definicja paradoksu, Aktualizacja paradoksu, Neutralizacja paradoksu), które poprzedza wstęp poświęcony ogólnej prezentacji założeń teoretyczno-metodologicznych oraz korpusu. Część analityczną wieńczą konkluzja, aneks zawierający encyklopedyczne definicje paradoksu oraz bibliografie : cytowanych prac teoretycznych i tekstów, z których pochodzi korpus.
Słowa kluczowe: paradoks, dyskurs, sem, semem, sprzeczność, kontekst, interpretacja, neutralizacja
Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Katarzyna Wołowska",
title = "Le paradoxe en langue et en discours",
year = "2008",
}
Cytowanie w formacie APA:
Wołowska, K. (2008). Le paradoxe en langue et en discours. Paryż: