Notes sur le fonctionnement de l'ironie dans le discours dialogal
[Irony in the dialogue ]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Roczniki Humanistyczne (ISSN: 0035-7707)
Rok wydania: 2003
Tom: 51
Numer czasopisma: 5
Strony od-do: 73-104
Streszczenie: Zjawisko ironii (rozumiane jako oparta na antyfrazie symulacja o charakterze dewaloryzującym adresowana do odbiorcy w celu wyszydzenia pewnej „ofiary”) wielokrotnie analizowane pod kątem natury swego mechanizmu (ironia jako trop, jako przytoczenie, itp.), zasługuje na uwagę również z punktu widzenia swojego funkcjonowania w dyskursie. Ironia może występować nie tylko w dyskursie monologalnym (wypowiedzi jednego podmiotu mówiącego), ale także w dyskursie dialogalnym (tworzonym przez co najmniej dwa podmioty), gdzie powinna być rozumiana nie jako figura retoryczna wpleciona w dialog, lecz jako jego integralna część, ściśle wynikająca z kontekstu i wywierająca wpływ na dalszy rozwój dialogu. Z punktu widzenia struktury dialogu, ironia występuje na poziomie interwencji (w znaczeniu określonym przez model interakcji werbalnych jako podstawowa jednostka monologalna), zajmując w niej bądź pozycję centralną z punktu widzenia swojej mocy illokucyjnej (kpina), bądź poboczną (efekty perlokucyjne). Ironia pozwala również na zastosowanie takich zabiegów jak diafonia (odwołanie do wypowiedzi współrozmówcy) i polifonia (odwołanie do wypowiedzi jakiegokolwiek innego podmiotu) czy grę na izotopii (tworzenie fałszywej izotopii). Rozpatrywana w perspektywie pragmatycznej, ironia jawi się jako swoisty akt mowy oraz wpisuje się w teorię grzeczności (E. Goffman, P. Brown i S. Levinson) jako FTA (Face Threatening Act, akt zagrażający „twarzy” rozmówcy); jej funkcjonowanie w dialogu jest zarówno poddane rozmaitym ograniczeniom (np. tempo dialogu utrudniające jej natychmiastową interpretację przez współrozmówcę), jak i otwarte na nowe możliwości (np. tworzenie koalicji). Wszystko to pozwala na ujęcie ironii jako zjawiska wzmagającego dynamiczność i wielopoziomowość dyskursu dialogowego, nie tylko ze względu na swój charakter ludyczny.
Słowa kluczowe: ironia, dyskurs dialogalny, antyfraza, interakcja, interwencja, nawiązanie ironiczne, diafonia, polifonia, pragmatyczny, FTA (Face Threatening Act), twarz, odkodowanie
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Katarzyna Wołowska",
title = " Notes sur le fonctionnement de l'ironie dans le discours dialogal ",
journal = "Roczniki Humanistyczne",
year = "2003",
number = "5",
pages = "73-104"
}
Cytowanie w formacie APA:
Wołowska, K. (2003). Notes sur le fonctionnement de l'ironie dans le discours dialogal . Roczniki Humanistyczne, 5, 73-104.