Dwór królowej od kuchni, czyli o zaopatrzeniu stołu Barbary Radziwiłłówny
[The Court of the Quenn on Backstage, that is about the Sustenance of Barbara Radziwiłł (1548-1551)]
Artykuł nierecenzowany w wydawnictwie zbiorowymNazwa konferencji: Jagiellonowie i ich świat. Dynastia królewska w drugiej połowie XV i w XVI wieku
Miejsce: Lublin ; Warszawa
Rok wydania: 2015
Tytuł publikacji: Jagiellonowie i ich świat. Dynastia królewska w drugiej połowie XV i w XVI wieku
Redaktorzy: Bożena Czwojdrak, Jerzy Sperka, Piotr Węcowski
Strony od-do: 75-88
Streszczenie: Dla zagadnienia zaopatrzenia stołu Barbary Radziwiłłówny istotne są rachunki z serii głównej (Regestra perceptorum et distributorum de privatis proventibus SMR) z lat 1548-1551, ale szczególne znaczenie mają dwie księgi podręczne poświęcone wyłącznie kuchni królewskiej małżonki, zwłaszcza rękopis odnotowujący wydatki z roku 1549 oraz księga z pierwszego półrocza 1550 roku. Notują one wydatki, w systemie dziennym i tygodniowym, na produkty żywnościowe dostarczane do kuchni i spiżarni Radziwiłłówny wraz z podaniem ilości czy objętości zakupionych wiktuałów i ich ceną. Nadzorujący rozliczenia Wawrzyniec Jelitowski, szafarz królowej Barbary od kwietnia 1548 roku, nadał im uporządkowany i metodyczny układ, z reguły konsekwentnie rozpisując je według przyjętego klucza – najpierw mięso lub ryby, nadając tym zapisom też swoistą hierarchiczną strukturę według gatunków – od bydła, przez nierogaciznę, trzodę chlewną, drób po dziczyznę, a przy rybach – od gatunków najszlachetniejszych po pospolite, następnie tłuszcze zwierzęce i roślinne, nabiał, warzywa, owoce, słodycze, przyprawy. Małe ilości kupowanej wieprzowiny, a spore wołowiny i drobiu, wielość gatunków dzikiego ptactwa, wielka różnorodność ryb, znaczne ilości jarzyn, w tym młodych surowizn, i owoców, również sezonowych, a zwłaszcza zakupy specyficznych, można by powiedzieć – kobiecych, kwiatowych przypraw nadają zestawowi produktów, w które zaopatrywano kuchnię i stół Radziwiłłówny pewien bardziej indywidualny charakter. W głównych księgach rachunkowych, zawierających zestawienia zbiorcze wydatków, kwoty asygnowane na kuchnię Radziwiłłówny kształtują się najczęściej na poziomie około 300-400 florenów tygodniowo i ulegają wyraźnemu zmniejszeniu wraz z wyjazdami Radziwiłłówny z Wawelu. Wgląd w listy zakupów koniecznych do zaopatrzenia stołu królowej daje też wyobrażenie o skali i konicznej logistyce działalności urzędu szafarskiego – zapewnienie i zorganizowanie dostaw tak licznych gatunkowo i ilościowo produktów w różnych przecież miejscach pobytu królowej wymagało mistrzowskiej organizacji i sprawności. Dworska ekonomika była niezwykle dynamiczna i elastyczna, mocno związana z rzeczywistymi chyba potrzebami królowej i jej dworu, i najpewniej wieloma zależnościami związana z zaopatrzeniem dworu Zygmunta Augusta.
Słowa kluczowe: dwór królewski, Jagiellonowie, Barbara Radziwiłłówna, rachunki królewskie, kultura stołu, gospodarka dworska
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Agnieszka Januszek-Sieradzka",
title = "Dwór królowej od kuchni, czyli o zaopatrzeniu stołu Barbary Radziwiłłówny",
journal = "",
year = "2015",
pages = "75-88"
}
Cytowanie w formacie APA:
Januszek-Sieradzka, A. (2015). Dwór królowej od kuchni, czyli o zaopatrzeniu stołu Barbary Radziwiłłówny. , 75-88.