Ennoblement for the Service at the Royal Court in the Reign of Sigismund II Augustus (1548–1572)
Artykuł naukowy w wydawnictwie zbiorowym recenzowanyMiejsce: Pardubice
Rok wydania: 2023
Tytuł publikacji: Aquila fecit. Kolegové, žáci a přátelé k životnímu jubileu Petra Vorla
Redaktorzy: Milena Lenderová, Vítězslav Prchal
Strony od-do: 151-162
Streszczenie: Nobilitacja, czyli przyjęcie do stanu szlacheckiego, nadanie herbu, praw i obowiązków przynależnych szlachcie, leżała w Polsce w kompetencjach królewskich i aż do 1578 r. monarcha mógł ich dokonywać właściwie bez ograniczeń. Aż do schyłku XVI w. nobilitowano także cudzoziemców – pojęcie indygenatu, czyli nadania praw szlacheckich szlachcie cudzoziemskiej pojawiło się w polskich dokumentach dopiero w 1588 r. Król Zygmunt II August (1548-1572), ostatni przedstawiciel dynastii Jagiellonów na polskim i litewskim tronie szeroko korzystał z możliwości nadania szlachectwa, dokonał bowiem aż 190 z 398 jagiellońskich nobilitacji. Wśród nobilitowanych przez monarchę osób grupę największą stanowili urzędnicy miejscy – burmistrzowie i rajcy oraz ich rodziny, liczna była grupa duchownych, zwłaszcza kanoników, charakterystyczne były nobilitacje kilkuosobowej grupy kapitanów floty królewskiej, zwanych strażnikami morza. Szczególnie interesującym i wartym uwagi rysem praktyki, czy może nawet polityki, nobilitacyjnej Zygmunta Augusta było nadawanie szlachectwa dworzanom, urzędnikom dworskim i zwłaszcza, kancelaryjnym oraz pozostającym z dworem królewskim humanistom, ludziom pióra, profesorom uniwersyteckim, poetom, kartografom czy artystom. Widoczna jest za ostatniego Jagiellona promocja ludzi z cenzusem wykształcenia, w uznaniu uzdolnień i kompetencji intelektualnych. Celem artykułu jest więc przedstawienie i charakterystyka tej grupy nobilitowanych przez króla Zygmunta Augusta, stanowiącej swoistą galerię wybitnych przedstawicieli polskiej nauki i kultury drugiej połowy XVI stulecia. Problem ten, nie poruszany osobno w dotychczasowej historiografii, jest wart naświetlenia tym bardziej, że za następców ostatniego Jagiellona nadawanie szlachectwa przedstawicielom tych grup jest, co prawda, nadal zauważalne, ale takiej nobilitacje są już bardzo nieliczne – wiek XVII i XVIII to czas nadań przede wszystkim za zasługi wojskowe i wojenne.
Słowa kluczowe: Zygmunt II August (1548-1572), nobilitacja, dwór królewski, kancelaria królewska, humaniści, szlachta
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Agnieszka Januszek-Sieradzka",
title = "Ennoblement for the Service at the Royal Court in the Reign of Sigismund II Augustus (1548–1572)",
journal = "",
year = "2023",
pages = "151-162"
}
Cytowanie w formacie APA:
Januszek-Sieradzka, A. (2023). Ennoblement for the Service at the Royal Court in the Reign of Sigismund II Augustus (1548–1572). , 151-162.