Kalendarz świąt i cyzjojan w datowaniu we wczesnonowożytnej dokumentacji wojskowo-skarbowej (na przykładzie rejestrów pocztów nadwornych z lat 1518-1525)
[Holiday and Syllabic (Cisiojanus) Calendar in the Early Modern Military and Fiscal Documentation (on the example of Registers of Court Detachments from 1518-1525)]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne (ISSN: 1232-1575)
Rok wydania: 2021
Tom: 28
Numer czasopisma: 1
Strony od-do: 38-49
Streszczenie: W polskiej historiografii problematyka datowania w źródłach innych niż dokumentowe nie była dotychczas przedmiotem naukowej refleksji, nie dotyczyła więc także materiałów proweniencji skarbowej. Analizie poddano dwa rejestry popisowe pocztów dworzan konnych z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, zawierające ok. 1750 w większości łacińskojęzycznych zapisów datacyjnych z lat 1518-1525, dotyczących łącznie 237 z 365 dni w roku. Zastosowanie w datowaniu znalazło 127 świąt stałych (razem z 26 wigiliami, dwiema oktawami i jednym dniem poświątecznym - crastino), których użyto łącznie niemal 1250 razy. Kilkanaście świąt ruchomych wykorzystano zaledwie 32 razy. Kalendarz stosowany do datowania w tych księgach należy uznać za bogaty. Dla porównania - w latach 1447-1548 w polskiej kancelarii królewskiej na oznaczenie kilkunastu tysięcy dat użyto 130 świąt stałych i kilkunastu ruchomych. Stosowanie do oznaczania czasu dobrze ugruntowanych w praktyce komputystycznej świąt stałych, tak uniwersalnych, jak partykularnych z krakowskiego sanctorale, nieliczne przypadki sięgania po święta ruchome i brak stosowania bardziej skomplikowanej w odczycie datacji pośredniej dobrze koresponduje z wprowadzeniem do codziennej praktyki kalendarza sylabicznego (cyzjojana), także pozwalającego na datowanie bezpośrednie. Użyto go do określenia daty 155 dni łącznie 470 razy. Artykuł, poza zwróceniem uwagi na przydatność badawczą datacji, stanowi pierwsze w polskiej historiografii przedstawienie stosowania cyzjojana w urzędowej praktyce podskarbińskiej.
Słowa kluczowe: dokumentacja wojskowo-skarbowa, kalendarz świąt, kalendarz sylabiczny (cyzjojan), techniki datacyjne, datacja bezpośrednia i pośrednia
Dostęp WWW: https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/sc/article/view/9051/8056
DOI: DOI: https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.1.3
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Agnieszka Januszek-Sieradzka",
title = "Kalendarz świąt i cyzjojan w datowaniu we wczesnonowożytnej dokumentacji wojskowo-skarbowej (na przykładzie rejestrów pocztów nadwornych z lat 1518-1525)",
journal = "Saeculum Christianum. Pismo Historyczne",
year = "2021",
number = "1",
pages = "38-49"
}
Cytowanie w formacie APA:
Januszek-Sieradzka, A. (2021). Kalendarz świąt i cyzjojan w datowaniu we wczesnonowożytnej dokumentacji wojskowo-skarbowej (na przykładzie rejestrów pocztów nadwornych z lat 1518-1525). Saeculum Christianum. Pismo Historyczne, 1, 38-49.