Królowa Barbara Radziwiłłówna na scenie dworskiego theatrum ceremoniale
[Queen Barbara Radziwiłłówna on the Royal Court’s Stage of theatrum ceremoniale]
Artykuł naukowy w wydawnictwie zbiorowym recenzowanyMiejsce: Kraków
Rok wydania: 2018
Tytuł publikacji: Świat kobiet w Czechach i w Polsce w średniowieczu i w epoce nowożytnej
Redaktorzy: Wojciech Iwańczak, Agnieszka Januszek-Sieradzka, Janusz Smołucha
Strony od-do: 93-114
Streszczenie: Ceremoniał dworski, stanowiący stale rozbudowywany i aktualizowany zespół symbolicznych gestów, słów i czynów składających się na wyrosłe z tradycji obrzędy – koronacje, pogrzeby, uroczyste wjazdy, hołdy lenne, sesje parlamentarne, zaślubiny, chrzty – stawał się elementem trwałego i głęboko osadzonego w zwyczaju systemu komunikacji. Władca porozumiewał się nim ze światem zewnętrznym, jak i z członkami dworu, a same ceremonie nabierały charakteru teatralnego, stawały się wielowymiarowymi spektaklami odgrywanymi w specjalnie przygotowanych dekoracjach przez uczestników odgrywających starannie rozpisane role. Jedna z głównych z nich przypadała królowej. Dla drugiej żony króla Zygmunta Augusta, Litwinki Barbary Gasztołdowej z Radziwiłłów, odgrywanie królewskiej roli, w której została obsadzona, było wyjątkowo trudne. Na wawelski dwór z bogatym ceremoniałem, ale i z rozbudowaną również etykietą organizującą codzienne, powszednie życie tej skomplikowanej struktury, Barbara trafiła pozbawiona wiedzy i umiejętności właściwych kobietom od dzieciństwa sposobionym do roli żony władcy, a także obycia, które pozwalało poznać praktykę dworskiego życia. Świadomy niedostatków wiedzy, obycia i doświadczenia żony Zygmunt August od samego początku usiłował – na bardzo wielu płaszczyznach – przygotować Barbarę do nowej roli i ułatwić jej adaptację w obcym, niechętnym jej środowisku. Okoliczności, w których młoda Gasztołdowa została żoną Zygmunta Augusta i w których stała się królową sprawiły, że zwyczajowa sekwencja kościelnych i dworskich uroczystości towarzyszących tej rangi wydarzeniom, została bardzo okrojona i uszczuplona, albo – jak koronacja Radziwiłłówny – dostosowana do nietypowych okoliczności. Uroczysta entrata do Krakowa i koronacja w przypadku pięknej Litwinki odbyły się w okolicznościach i czasie innym, niż przewidywał realizowany zazwyczaj scenariusz, podobnie jak bankiet, który – miast weselno-koronacyjnego przyjęcia na zamku, odłożony w czasie był w podkrakowskich Niepołomicach jedynie namiastką tej celebracji. Uroczystości koronacyjne Barbary Radziwiłłówny, szczegółowo zaplanowane i przygotowane przez Zygmunta Augusta, bogate w wywodzące się z długiej, europejskiej tradycji, rytualne gesty, czynności i słowa, wsparte piękną wizualną dekoracją świątyni, podkreślone bogactwem paramentów i naczyń liturgicznych oraz przepychem i odświętnością szat liturgicznych, bez wątpienia spełniały swą nie tylko religijną, ale także prestiżową i propagandową rolę. Wydaje się, że – paradoksalnie – dopiero pogrzeb Barbary w 1551 r., ów ostatni akt wobec dworu, był tą uroczystością, która miała iście królewski wyraz, a monarszy majestat Radziwiłłówny widoczny był w całej okazałości. Zygmunt August uczynił wszystko, by uroczystościom pogrzebowym ukochanej żony nadać godną, a nawet manifestacyjnie królewską, oprawę.
Słowa kluczowe: Barbara Radziwiłłówna, Zygmunt II August, ceremoniał dworski, koronacja, pogrzeb
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Agnieszka Januszek-Sieradzka",
title = "Królowa Barbara Radziwiłłówna na scenie dworskiego theatrum ceremoniale",
journal = "",
year = "2018",
pages = "93-114"
}
Cytowanie w formacie APA:
Januszek-Sieradzka, A. (2018). Królowa Barbara Radziwiłłówna na scenie dworskiego theatrum ceremoniale. , 93-114.