The Exemplum in the Literary and Religious Culture of the Late-Medieval Netherlands

Rozdział w recenzowanej książce naukowej

Miejsce: Kraków
Rok wydania: 2016
Tytuł publikacji: Literatura renesansowa w Polsce i Europie. Studia dedykowane Profesorowi Andrzejowi Borowskiemu
Redaktorzy: Jakub Niedźwiedź
Strony od-do: 403-434
Streszczenie: W artykule przedstawiono syntezę najważniejszych zagadnień i problemów badawczych związanych z formą literacką exemplum w kontekście literatury średnioniderlandzkiej. W pierwszej części artykułu poruszono kwestie terminologiczne związane przede wszystkim z definicją pojęcia exemplum. Punktem wyjścia dla tych rozważań jest średnioniderlandzki wyraz "exempelkijn(-s)", który pojawia się we wstępie do późnośredniowiecznego zbioru opowieści przykładnych Boeck van onser lieuer vrouwen miraculen [Księga cudów Najświętszej Maryi Panny], wydanego drukiem w Delft ok. 1477-1479 r. Dodatkową ilustracją dyskusji dotyczących terminologii genologicznej jest klasyfikacja zaliczanej do najważniejszych dzieł literatury średnioniderlandzkiej wierszowanej adaptacji legendy o Zakrystiance Beatrycze - Beatrijs. W dalszej części artykułu, odnosząc się do teorii i zastosowań retoryki antycznej i średniowiecznej, przedstawiono ewolucję formy exemplum w łacińskiej, a następnie wernakularnej kulturze literackiej, przechodząc następnie do średnioniderlandzkich realizacji formy egzemplarycznej w homiletyce, literaturze hagiograficznej, itd. Omówiono także problem prawdziwości exemplum w świetle wypowiedzi autorów średniowiecznych (w odniesieniu do pojęć fabula i historia) i z uwzględnieniem ewolucji poglądów współczesnych badaczy na ten temat. W ostatniej części artykułu autor powraca do średnioniderlandzkiego zbioru Boeck van onser lieuer vrouwen miraculen, rekonstruując okoliczności powstania i pierwotnej recepcji tego zbioru, co umożliwia lepsze poznanie warunków funkcjonowania literatury egzemplarycznej w późnośredniowiecznych Niderlandach.
Słowa kluczowe: exemplum, homiletyka średniowieczna, literatura średnioniderlandzka, Niderlandy