Krzysztof Narecki

Mneme w „Dziejach” Herodota
[Mneme in the Histories of Herodotus]

Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowany

Czasopismo: Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae (ISSN: 0302-7384)
Rok wydania: 2018
Tom: 28
Numer czasopisma: 2
Strony od-do: 5-25
Streszczenie: Analiza 16 wystąpień rzeczownika mneme w Dziejach Herodota pokazuje, iż słowo to przybiera pięć podstawowych znaczeń: 1. najczęściej (11 razy): „wzmianka, wspomnienie”, 2. pamięć jako „intelektualna władza, zdolność pamiętania”, 3. „pamięć” jako: (a) długotrwałe „upamiętnienie” tradycji; (b) „pamięć nieśmiertelna” jako przedmiot (=treść) przechowywany w zbiorowej pamięci jako podmiocie utrwalenia i przekazywania owej treści, 4. „tradycja” oraz 5. „myśl”. Te dwa ostatnie znaczenia poszerzają listę znaczeń mneme, nieobecnych zarówno w Leksykonie Powella (J. E. Powell, A Lexicon to Herodotus, Cambridge 1938), jak i w najnowszym słowniku Montanari’ego (F. Montanari [ed.], The Brill Dictionary of Ancient Greek, Leiden-Boston 2015). Herodot trzykrotnie dostrzega w słowie mneme pamięć zbiorową (=grupową), której rolą jest stanie na straży minionych wydarzeń. Obok zidentyfikowanych znaczeń słowa mneme wyodrębnione zostały 4 jego funkcje. Najczęściej rzeczownik mneme występuje w wyrażeniach frazeologicznych: μνήμην ποιέεσθαι lub μνήμην ἔχειν, pełniąc funkcję (I), która staje się elementem stylu Historyka, a którą można określić mianem retoryczno-literackiej, ponieważ uczynienie „wzmianki”, przywołanie „wspomnienia” czy „przypomnienie” czegoś lub kogoś służy: 1. emfazie, 2. wprowadzeniu nowego wątku – akapitu, 3. przypomnieniu (odesłaniu do) wcześniej podanej informacji po to, aby ją rozbudować i znacznie poszerzyć, także utrwaleniu w pamięci, a tym samym uniknięciu powtórzeń, a czasami zaskoczeniu czytelnika ‘sensacyjnością’ informacji, 4. uwiarygodnieniu relacji Herodota. Źródłem drugiej funkcji słowa mneme jest znaczenie „pamięć”: to intelektualna władza, narzędzie i ostateczne kryterium historycznej prawdy, dzięki któremu ludzie (w etnicznych grupach czy zbiorowościach) w kolejnych pokoleniach, jako depozytariusze owej prawdy, przechowują ważną dla nich wiedzę historyczną w „pamięci zbiorowej”; pielęgnują w ten sposób „tradycję” (jest to trzecia funkcja mneme), czyli prawa, zwyczaje i obrzędy, które stanowią o ich tożsamości narodowej. W ostatniej (IV) funkcji mneme – jako intelektualna władza posługująca się „myślą” – zastępuje rozum.
Słowa kluczowe: mneme-pamięć, semantyka, Dzieje, Herodot
Dostęp WWW: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/sppgl/article/download/18529/18299
DOI: 10.14746/sppgl.2018.XXVIII.2.1



Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Krzysztof Narecki",
title = "Mneme w „Dziejach” Herodota",
journal = "Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae",
year = "2018",
number = "2",
pages = "5-25"
}

Cytowanie w formacie APA:
Narecki, K. (2018). Mneme w „Dziejach” Herodota. Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae, 2, 5-25.