Filozoficzny kontekst nauki
[A philosophical context of science]

Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowany

Czasopismo: Roczniki Filozoficzne (ISSN: 0035-7685)
Rok wydania: 2012
Numer czasopisma: 60(4)
Strony od-do: 261-281
Streszczenie: Wychodząc od analiz, które zaproponowali w pracy sprzed 25 lat M. Heller i J. Życiński, artykuł pokazuje, iż nauka jest istotowo „zagnieżdżona” w filozofii, z powodu obecności w niej założeń filozoficznych. Rozważanych jest pięć typów takich założeń: (a) filozoficzne uwarunkowania nauk empirycznych; (b) filozoficzne themata; ( c) filozoficzne implikacje teorii empirycznych; (d) tezy filozoficzne stanowiące element argumentacji naukowej; (e) filozoficzne kryteria naukowości. Przeanalizowane są także niektóre interpretacje statusu pierwszego z wymienionych typów założeń. Założenia te można: (1) zdefiniować za pomocą syntaktycznej relacji wynikania logicznego; (2) potraktować jako warunek konieczny i/lub warunek wystarczający; (3) uznać za presupozycje (jak w pragmatyce); (4) zinterpretować psychologicznie jako motywy uznawania twierdzeń naukowych przez badaczy; (5) uznać za warunek ustalania sensu twierdzeń w nauce. Analizy założeń prowadzą do wniosku, że nie stanowią one jednorodnej grupy: niektóre to a priori nauki w tym sensie, że racjonalność jej uprawiania zależy od ich akceptacji; kolejne – zwłaszcza, te stanowiące „ontologiczne zobowiązania” - są pochodną akceptacji określonych teorii; inne - interpretowane za E. McMullinem jako niestandardowe czynniki epistemiczne - są „do wyboru” i historycznie zmienne, co nakazuje postawić pytanie o racje ich akceptacji; jeszcze inne to tezy, które należą zarówno do nauki, jak i do filozofii, co rodzi kwestię wzajemnej falsyfikowalności. Obecność założeń filozoficznych pokazuje natomiast, że ani izolacjonizm metodologiczny, ani podporządkowywanie jednego typu poznania drugiemu, nie ujmuje poprawnie relacji między filozofią a nauką.
Słowa kluczowe: nauka, filozofia, izolacjonizm metodologiczny, założenia filozoficzne, interpretacje terminu „założenie'



Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Ewa Lekka-Kowalik",
title = "Filozoficzny kontekst nauki",
journal = "Roczniki Filozoficzne",
year = "2012",
number = "60(4)",
pages = "261-281"
}

Cytowanie w formacie APA:
Lekka-Kowalik, E. (2012). Filozoficzny kontekst nauki. Roczniki Filozoficzne, 60(4), 261-281.