Skrypt Karola Wojtyły "Katolicka etyka społeczna" widziany przez pryzmat metodologii
[Karol Wojtyła's didactic textbook "Catholic social ethics" seen through the prism of methodology]

Rozdział w recenzowanej książce naukowej

Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2018
Tytuł publikacji: Katolicka etyka społeczna / Karol Wojtyła
Redaktorzy: Gerald J. Beyer, Agnieszka Lekka-Kowalik, Alfred M. Wierzbicki
Strony od-do: 489-505
Streszczenie: Tekst „Katolickiej etyki społecznej” powstawał w latach pięćdziesiątych XX wieku, gdy ks. dr Karol Wojtyła przejął po ks. drze Janie Piwowarczyku wykłady na Wydziale Teologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, a po zamknięciu Wydziału przez władze PRL kontynuował je w seminariach Krakowa. Celem artykułu było wydobycie zasadniczych cech metodologicznych rozważań Wojtyły tak, by dawało się uchwycić i zinterpretować bez zniekształceń myśl Autora. Poniższe rezultaty rozważań są istotne dla tego celu: (1) jest to skrypt do wykładu kursorycznego katolickiej etyki społecznej uznanej za naukę teologiczną i wobec tego należy go czytać w kontekście całego nauczania Kościoła, a zwłaszcza nauczania społecznego, w kontekście filozofii klasycznej oraz w kontekście programu studiów teologicznych (seminaryjnych); (2) z tych kontekstów zaczerpnięte są terminy do sformułowania kluczowych tez; są jednak i takie terminy, które nie są terminami technicznymi, ale słowami-kluczami oznaczającymi precyzyjnie sformułowane tezy. Traktowanie ich jako nazw całych koncepcji jest nieporozumieniem metodologicznym; (3) Wojtyła uznaje katolicką etykę społeczną za naukę normatywną i praktyczną z wymiarem empirycznym. Jako nauka jest poszukiwaniem prawdy, a skoro celem tej dyscypliny jest sformułowanie norm, należy uznać, że Wojtyła przyznawał normom epistemiczny walor prawdy/fałszu, wychodząc poza pozytywistyczną dychotomię opisowy/normatywny (czy fakt/wartość). Tym samym rozumowi ludzkiemu przyznaje on funkcje poznawczo-normatywne; (4) Argumentacja Wojtyły na rzecz najbardziej fundamentalnych tez ma charakter wnioskowania redukcyjnego lub dowodzenia nie-wprost, przy czym wszelka dyskusja musi się najpierw odbyć na terenie epistemologii i metodologii, o ile rozumowanie to ma zapewnić zarazem rzeczowość i konieczność uzyskanych twierdzeń; (5) Wojtyła stawia kwestie nie „albo-albo”, ale poszukuje „i”. Nie jest to jednak poszukiwanie kompromisu – ale prawdy, prawdy o ludzkim działaniu i prawdy o obiektywnym dobru. Lektura skryptu – powstałego niemal 60 lat temu, dla określonych celów i w określonym kontekście historycznym – pozwala dostrzec idee, które rozwijał Wojtyła jako naukowiec, a potem jako Papież. Należą do nich niewątpliwie rozumienie człowieka i społeczeństwa, rodziny, narodu, państwa, ludzkiej racjonalności, wolności i sumienia, pracy ludzkiej, kultury. Natomiast dla zrozumienia myśli Karola Wojtyły-Jana Pawła II i rozwijanego przez niego personalizmu kluczowa jest idea, że prawda jest człowiekowi dostępna i ma moc zobowiązującą. Prześledzenie rozwoju tych – i wielu innych – idei jest zadaniem, które staje przed badaczami XXI wieku; badaczami, którzy poszukują prawdy i poddają się jej mocy zobowiązującej.
Słowa kluczowe: Karol Wojtyła, katolicka etyka społeczna, skrypt dydaktyczny, etyka jako nauka normatywna i praktyczna, prawda, rozumowanie redukcyjne