Introduction

Rozdział w recenzowanej książce naukowej

Współautorzy: Gerald J. Beyer, Wojciech Kruszewski, Alfred M. Wierzbicki
Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2018
Tytuł publikacji: Katolicka etyka społeczna / Karol Wojtyła
Redaktorzy: Gerald J. Beyer, Agnieszka Lekka-Kowalik, Alfred M. Wierzbicki
Strony od-do: 27-33
Streszczenie: Dzieło tytułem i treścią nawiązuje do wykładu prowadzonego przez ks. Jana Piwowarczyka na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1947–1952. Gdy ks. dr Piwowarczyk został oskarżony przez władze Polski Ludowej o działalność antypaństwową i zmuszony do opuszczenia Krakowa, w czerwcu 1953 r. Rada Wydziału Teologicznego UJ jednomyślnie powierzyła te wykłady ks. drowi Karolowi Wojtyle. Wykładał on etykę społeczną do końca roku akademickiego 1953/1954. Gdy w roku 1954 władze zamknęły Wydział Teologiczny, Wojtyła kontynuował wykłady z katolickiej etyki społecznej dla kleryków seminariów duchownych działających w Krakowie. Fakt, że mamy tu do czynienia ze skryptem dydaktycznym do wykładu kursorycznego, jest ważny dla interpretacji dzieła. Wykład kursoryczny ma za zadanie wyposażyć studenta w zasób podstawowych pojęć, problemów i rozwiązań, a także usystematyzować wiedzę w bloki problemowe i dlatego zawiera on pewien stały korpus wiedzy i odniesień historycznych – to właśnie wyjaśnia podobieństwa do analogicznych skryptów ks. Piwowarczyka. Biorąc zaś pod uwagę przeznaczenie tekstu, skrypt należy czytać w kontekście całej nauki Kościoła i w kontekście studiów teologicznych. Analogicznie należy uwzględniać ówczesny kontekst społeczno-historyczny (socjalizm w Polsce). Należy też podkreślić ważną cechę metodologii rozważań Wojtyły: stawianie kwestii nie „albo-albo”, ale poszukiwanie „i”, tak, aby nie uronić niczego, co ma znamiona prawdziwości. Dzieło Wojtyły – choć nie może zastąpić uwspółcześnionego wykładu – pozostaje wartościowym wprowadzeniem w elementarne kwestie etyki społecznej oraz teologiczne i filozoficzne racje proponowanych rozwiązań. Wojtyła rozwija ujęcie personalistyczne etyki społecznej. Osadzona jest ona na dogłębnym rozumieniu człowieka, który posiada niezbywalną godność jako osoba i dziecko Boże, a zarazem jest dotknięty grzechem pierworodnym. Proponowane rozwiązania kwestii społecznych muszą uwzględniać oba te fakty ludzkiej kondycji. Rozwiązania, które je ignorują, prędzej czy później obrócą się przeciwko człowiekowi. Autor często osadza swe rozważania w sporze między liberalizmem a marksizmem o naturę człowieka, rodziny, narodu i państwa. Rozumie społeczne i moralne motywy marksistów oraz ich krytyczną diagnozę systemu kapitalistycznego, ale również jest świadomy błędu marksizmu – aby odnieść sukces, marksizm musi zadać gwałt naturze ludzkiej. Autor rozumie też racje liberalizmu, ale wskazuje na błędne ujęcie relacji między osobą a społecznością i w konsekwencji podporządkowanie dobra wspólnego woli jednostki. Rozwiązania kwestii społecznych proponowane przez komunizm i liberalizm dla Wojtyły okazują się lekarstwem gorszym od choroby, ponieważ nie liczą się ze statusem i kondycją osoby ludzkiej. Tekst rzuca sporo nowego światła na formowanie się myśli Karola Wojtyły. Wykłady z katolickiej etyki społecznej ukazują wczesną fazę kształtowania się poglądów teologicznych i filozoficznych przyszłego papieża. Badacze myśli Wojtyły oraz jej wpływu na nauczanie św. Jana Pawła II otrzymują zatem ważne źródło. Lektura skryptu powinna też pokazać ciągłość społecznego nauczania Kościoła. Zaczątkiem takich programów badawczych są komentarze zawarte w tomie. Natomiast dwie sprawy warto podkreślić. Po pierwsze, katolicka nauka społeczna nie jest ani lewicowa, ani prawicowa – jest po stronie człowieka-osoby, który zanurzony w życie społeczne ma rozwijać swe osobowe potencjalności, realizując dobro, i przez to osiągnąć swój ostateczny cel: zbawienie wieczne. To dlatego człowiek i jego dobro jest kryterium oceniania wszelkich społecznych, gospodarczych czy politycznych programów. Po drugie, tym, co daje fundament wszelkiemu działaniu, jest prawda, która jest człowiekowi dostępna i ma moc zobowiązującą. Obrona prawdy - a przez to i ludzkiego rozumu - nabrała współcześnie bodaj większego znaczenia. Także dlatego tekst Wojtyły ma wartość nie tylko historyczną.
Słowa kluczowe: Karol Wojtyła, skrypt dydaktyczny, społeczne nauczanie Kościoła, źródło dla badaczy myśli Wojtyły i jej wpływu na nauczanie JPII