Przymierze na rzecz rozumu i prawdy. Josepha Ratzingera koncepcja filozofii i jej relacji do wiary i teologii
[An Alliance for Reason and Truth. Joseph Ratzinger’s Conception of Philosophy and Its Relations to Faith and Theology]
Artykuł naukowy w wydawnictwie zbiorowym recenzowanyMiejsce: Lublin
Rok wydania: 2017
Tytuł publikacji: Teologia fundamentalna w twórczości Josepha Ratzingera
Redaktorzy: Krzysztof Kaucha, Jacenty Mastej
Strony od-do: 17-45
Streszczenie: W artykule rozważam problem relacji wiary do filozofii oraz teologii (traktowanej jako dyscyplina naukowa) do filozofii w ujęcia Kardynała Josepha Ratzingera. Filozofia i teologia okazują się dwiema „aplikacjami rozumu”, które są niezbędne dla wiary, a zarazem na wiarę są otwarte. Zdaniem Ratzingera chrześcijaństwo opowiedziało się za Bogiem filozofów, a przeciw bogom religii, a to oznaczało opowiedzenie się za prawdą, a wobec tego za rozumem oraz jego możliwością dosięgnięcia prawdy o bycie. Zarazem chrześcijaństwo przeobraziło rozumienie Boga filozofów. Bóg chrześcijaństwa nie jest bytem w sobie, niedostępnym człowiekowi i niedbającym o ludzkie sprawy. Bóg filozofii, Prawda i Myśl, najwyższa Istota i Źródło bytu, jest jednocześnie Bogiem wiary, kochającym człowieka i odpowiadającym na ludzką modlitwę. Chrześcijaństwo i filozofia stapiają się ze sobą z powodu centralnego dla filozofii pytania o śmierć i o sens życia w obliczu śmierci. Poszukiwana przez człowieka odpowiedź nie ma być pocieszającą iluzją, ale prawdą; i to prawdą nie tylko wyjaśniającą, ale prawdą przemieniającą życie i w tym znaczeniu mądrością. Filozof takiej odpowiedzi poszukuje, bo ostatecznie szuka sposobu sprostania życiu poprzez przezwyciężenie umierania. Odpowiedź na to pytania okazuje się nie twierdzeniem, lecz Osobą – Chrystus jest doskonałym filozofem. Postawą prawdziwego filozofa jest życie według Logosu i z nim. Ponieważ bycie chrześcijaninem oznacza żyć według Logosu – zatem chrześcijanie są prawdziwymi filozofami, a chrześcijaństwo prawdziwą filozofią. Filozofia dała wierze jej pierwszy widzialny kształt, a wiara daje ostateczną odpowiedź na filozoficzne pytania. Wiara ta nie jest ślepym i pozbawionym treści zaufaniem, przylgnięciem do jakiejkolwiek doktryny, osoby czy instytucji, ale jest zawierzeniem czy ufnością rozumną. To dlatego teologia musi zapytać o ową Osobę jako o kogoś prawdziwego. Twierdzenia o Bogu Stwórcy i Bogu Zbawcy zgłaszają roszczenia do prawdziwości. Wiara nie chce być symbolem tego co nienazywalne, co w jednej religii występuje tak, a w innej inaczej, ale twierdzeniem dotyczącym rzeczywistości jako takiej. Wobec tego teologia nie tylko stawia tezę metafizyczną, ale i odpowiada na filozoficzne pytanie, czym – a w tym przypadku Kim – jest ten oto byt? i dlaczego stworzył i zbawia świat. Odpowiadając na te pytania, odpowiada zarazem na ludzkie pytanie o cel i sens życia wobec – a może mimo – perspektywy śmierci. Teologia stawia więc pytania na sposób filozoficzny, ale jednocześnie wypełnia końcowe zadania myśli filozoficznej. To wszystko nie oznacza jednak redukcji teologii do filozofii, czy też uczynienie z filozofii części teologii. Opowiadając się za prawdą, opowiadamy się za fundamentalną jednością bytu i sensu, bytu i wartości, prawdy i wolności, prawdy i dobra, racjonalności i wolności. Jedność ta daje filozoficznemu rozumowi fundament i pozwala spełnić przypisywaną mu rolę wobec wiary i wobec teologii. Filozoficzna rezygnacja z prawdy metafizycznej i prawdy poznawczej na rzecz teorii służących wyzwalaniu uciśnionych, dekonstrukcji zniewalających prawd, przekształcaniu społeczeństwa, budowania równości, a więc rezygnacja z filo-zofii na rzecz filo-praxis, ma daleko idące konsekwencje. Zostaje bowiem rozerwana jedność bytu, sensu, bytu i celu (wartości), racjonalności i wolności, prawdy i dobra. Dla wypełnienia swych zadań filozofia musi powrócić do swego pierwotnego powołania, tj. poszukiwania prawdziwych i uzasadnionych odpowiedzi na ostateczne egzystencjalne pytania człowieka, nie poddając się dyktatowi wąsko rozumianej empirii. To czyni ją otwartą na naukę i na wiarę. Stawiam hipotezę, że Ratzingera należy zaliczyć do filozofów klasycznych w rozumieniu lubelskiej szkoły filozoficznej. Argumenty na rzecz tej hipotezy rozwijam, pokazując zbieżność ratzingerowskiego rozumienia przedmiotu, celu i funkcji filozofii z tezami przedstawicieli filozofii klasycznej (M. Krąpiec, S. Kamiński, T.Styczeń, J. Pieper).
Słowa kluczowe: filozofia, Joseph Ratzinger, teologia, wiara, prawda, rozum
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Ewa Lekka-Kowalik",
title = "Przymierze na rzecz rozumu i prawdy. Josepha Ratzingera koncepcja filozofii i jej relacji do wiary i teologii",
journal = "",
year = "2017",
pages = "17-45"
}
Cytowanie w formacie APA:
Lekka-Kowalik, E. (2017). Przymierze na rzecz rozumu i prawdy. Josepha Ratzingera koncepcja filozofii i jej relacji do wiary i teologii. , 17-45.