Formation des noms et des termes composés français et polonas : de la cognition à la traduction
[The Formation of Nominal Compounds in French and Polish: from cognition to translation]

Książka naukowa recenzowana

Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2013
Redaktorzy: Stanisław Sarek
Streszczenie: Problematyka złożeń (composita) jako procesu słowotwórczego jest stale aktualna i wymagająca coraz to nowych opracowań w dobie stosowania narzędzi informatycznych do analizy korpusów tekstów języka naturalnego oraz tłumaczeń tekstów specjalistycznych. Celem niniejszego opracowania jest próba ukazania całości problemów związanych z procesem tworzenia złożeń. W rozdziale I ("Problèmes et approches de la composition en linguistique françaiset et polonaise") przedstawiony jest krótki rys historyczny teoretycznych podstaw badań wyrazów złożonych w językoznawstwie francuskim i polskim. Zostały one wyodrębnione jako jednostki językowe już w drugiej połowie XIX wieku w nurcie badań francuskiej gramatyki historycznej i komparatystycznej, a na gruncie polskim - z początkiem XX wieku. W kontekście rożnych nurtów teoretycznych pojawiła się zróżnicowana terminologia złożeń, która została przedstawiona w dwóch językach. Relacje semantyczne między elementami wyrazu złożonego a także metafora i metonimia w złożeniach endocentrycznych i egzocentrycznych były brane pod uwagę od samego początku. Autorka wprowadza kryterium referencyjne jako podstawowe i określające tożsamość nazwy złożonej, która desygnuje w sposób stały strukturę ontologiczną nazywanego obiektu rzeczywistości i jego relacji. W rozdziale II (("Approche dénominative de la composition nominale") omówiona jest koncepcja ujęcia nazwotwórczegi łącząca wymiar aktywności poznawczej człowieka (określonej w nurcie metafizyki realistycznej zapoczątkowanej przez Arystotelesa) z poziomem analizy struktur językowych (przeprowadzonej według metodologii dystrybucyjno-transformacyjnej Z.Harrisa). Rozdział III ("Les composés endocentriques français et polonais") zawiera opis złożeń endocentrycznych francuskich i polskich. W pierwszej części zestawione są formy tych nazw złożonych w powiązaniu z relacjami konceptualnymi. W drugiej części rozdziału zestawienie paralelnych złożeń co do formy i relacji konceptualnych weryfikowane jest w tłumaczeniach. Ilustrowane są one m.in. na francuskiej i polskiej taksonomii "paradisiers" / "ptaków rajskich", w której zauważa się duże zróżnicowanie w percypowaniu cech i doborze różnych leksemów, które uwarunkowane są kulturowo. Potwierdzają one fakt, że tłumaczy się nie formy, lecz nazwy złożone na postrzeganiu i konceptualizacji obiektów rzeczywistości, jak też to, że forma wyrazu złożonego jest wtórna w odniesieniu do predykacji opartej na danej relacji. W złożeniach endocentrycznych forma wyrazu często nie jest skostniała i ulega modyfikacjom. Złożenia egzocentryczne analizowane w rozdziale IV ("Les composés exocentriques français et polonais") tworzone są na tych samych relacjach, co złożenia endocentryczne. Przecięcie struktury składniowej podyktowane jest czynnikami pragmatycznymi wyeksponowania danego komponentu konceptualnego. W pierwszej części omówione są formy złożeń egzocentrycznych w korelacji do predykacji. W drugiej części rozdziału ukazane są te złożenia egzocentryczne, które oparte są na predykacjach wzbogaconych o dodatkowe wartości modalne wyrażające emocjonalny stosunek mówiącego do postrzeganego obiektu. W złożeniach egzocentrycznych forma wyrazu jest zawsze skostniała. Formy złożeń endo- i egzocentrycznych powiązane z predykacjami o poszczególnych relacjach logicznych i przestrzenno-czasowych postrzeganych obiektów rzeczywistości ulegają różnym modyfikacjom, które omówione są w rozdziale V ("Les composés endocentriques et exocentriques à forme modifiée"): zapożyczenia, ucięcie leksemu oraz redukcje formy złożeń syntagmatycznych w dyskursie. Monografia wskazuje na wyraźne tendencje w tworzeniu form wyrazów charakterystycznych i dla złożeń endocentrycznych i dla egzocentrycznych w obu językach. Opis ten wykracza poza analizę kontrastywną ponieważ nazwy złożone są jednostkami dyskursu. Mówiący używają te syntetyczne struktury w celu wyrażenia bogatej rzeczywistości w jej dynamice, a ich przetłumaczenie jest nieraz wyzwaniem dla tłumacza.
Słowa kluczowe: composita, wyrazy złożone, terminologia, predykacje, tłumaczenia

---

Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Dorota Śliwa",
title = "Formation des noms et des termes composés français et polonas : de la cognition à la traduction",
year = "2013",
}

Cytowanie w formacie APA:
Śliwa, D. (2013). Formation des noms et des termes composés français et polonas : de la cognition à la traduction. Lublin: