Muzyka instrumentalna XVIII wieku w zbiorach archiwów kościelnych
[Instrumental music of the 18th century in the collections of church archives]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Annales Lublinenses pro Musica Sacra (ISSN: 2083-0416)
Rok wydania: 2016
Tom: 7
Numer czasopisma: 7
Strony od-do: 163-190
Streszczenie: W europejskich archiwach kościelnych znajdują się nie tylko wielogłosowe utwory wokalne i wokalno-instrumentalne, ale również kompozycje instrumentalne. Szczególny rozkwit muzyki instrumentalnej przypadał na wiek XVII i XVIII. Kompozycje nazywano: sinfonia, sinphonia, synfonia, synphonia, symfonia, symphonia, simphonia, sonata, duetto, sonata a tre, trio, terzetto, trietto, quadro, kwartet, octetto, divertissement, divertimento, serenada, cassatio, ouverture, uwertura, concerto. W ten fenomen wpisują się także polskie ośrodki kościelne, które znajdowały się na terenie osiemnastowiecznej Rzeczpospolitej. Utwory instrumentalne grywano w klasztorach męskich i żeńskich, a także w kościołach diecezjalnych. Muzyka instrumentalna rozbrzmiewała w m.in. klasztorze paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie, klasztorze dominikanów w Gidlach i Lwowie, opactwach cystersów w Krakowie-Mogile czy Pelplinie, u ojców filipinów na Świętej Górze w Gostyniu, w licznych bursach muzycznych prowadzonych przez jezuitów (Kraków, Krosno, Święta Lipka, Wilno, Połock), w wielu kolegiach pijarskich (Podoliniec, Warszawa, Wieluń, Waręż), w klasztorach sióstr benedyktynek w Sandomierzu i Staniątkach, a nawet u sióstr klarysek w Starym Sączu. Wykonywano ją w kościołach katedralnych (Poznań, Gniezno), kolegiackich (Poznań, Pilica) i parafialnych (Grodzisk Wielkopolski, Borek Wielkopolski). Kościelne zasoby archiwalne (muzykalia, inwentarze, kroniki) jednoznacznie wskazują na tego rodzaju praktyki, jakim było wykonywanie muzyki instrumentalnej. Repertuar obejmował w większości utwory kompozytorów zagranicznych (np. C. F. Abel, C. P. E. Bach, C. Ditters von Dittersdorf, A. Fils, J. Haydn, A. Gyrowetz, V. Pichl, I. Pleyel, K. Ph. Stamitz), ale także polskich (W. Dankowski, J. Engel, J. Elsner, J. Gołąbek, M. J. Żebrowski). Kompozycje instrumentalne były grywane przy powitaniu zacnych gości, podczas uroczystych posiłków czy rekreacji lub dysput teologiczno-filozoficznych. Wykorzystywano je do szkolnych przedstawień teatralnych jak i w celach pedagogicznych. Były również wykonywane w trakcie liturgii, gdzie często śpiewy Proprium Missae zastępowano muzyką instrumentalną. Św. Hildegarda z Bingen, autorka wielu pism duchowych i utworów religijnych napisała: Dusza człowieka zawiera w sobie harmonię i uczestniczy w symfonii. Co oznacza, że „Dusza ludzka jest symfoniczna”.
Słowa kluczowe: muzyka instrumentalna XVII i XVIII w., kompozytorzy XVII i XVIII w., kultura muzyczna kościołów i klasztorów, muzyka kościelna, funkcjonowanie muzyki instrumentalnej w kościołach i wspólnotach zakonnych
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Dariusz Smolarek",
title = "Muzyka instrumentalna XVIII wieku w zbiorach archiwów kościelnych",
journal = "Annales Lublinenses pro Musica Sacra",
year = "2016",
number = "7",
pages = "163-190"
}
Cytowanie w formacie APA:
Smolarek, D. (2016). Muzyka instrumentalna XVIII wieku w zbiorach archiwów kościelnych. Annales Lublinenses pro Musica Sacra, 7, 163-190.