Interkulturowość w przewodniku turystycznym. Studium o odbiorze inności w przekładzie
[Interculturality in the tourist guidebook. A study of the reception of otherness in translation]
Książka naukowa recenzowanaMiejsce: Lublin
Rok wydania: 2011
Streszczenie: Przewodnik turystyczny jako tekst użytkowy z dominującą funkcją pragmatyczną jest adresowany do uogólnionego odbiorcy, którego celem jest poznanie atrakcyjnych miejsc. Miernikiem takiej atrakcyjności staje się kategoria inności. Czynnikiem wywołującym tę kategorię jest heterogeniczność, odmienność poszczególnych systemów kultury. W doświadczeniu turysty kategoria inności jest postrzegana pozytywnie, staje się czynnikiem konstytutywnym tekstów przewodników turystycznych. Heterogeniczność i otwartość poszczególnych systemów kulturowych prowadzi do komunikacji interkulturowej, która jest postrzegana jako relacja (lub trzecia przestrzeń) pomiędzy co najmniej dwoma obszarami kultury: kulturą języka oryginału i kulturą języka przekładu. Ta przestrzeń interkulturowości powstaje w wyniku operacji przekładu. Możliwa jest również inna przestrzeń interkulturowości – jest nią relacja pomiędzy kulturą języka wyjściowego i elementami trzeciej kultury, tj. zjawiskami innymi niż zjawiska kultury oryginału i przekładu. Ten typ relacji z kolei uzewnętrznia się na poziomie tekstu oryginalnego, w którym oprócz licznych reprezentacji kultury oryginału spotykamy reprezentacje kultury trzeciej. Obie kultury pozostają w stosunku interakcyjnym względem siebie (jest to wynik otwartości systemów), co uzewnętrznia się m.in. w zewnętrznej, a zatem interkulturowej transpozycji (lub translokacji) nazwy własnej nacechowanej kulturowo. Miarą stopnia realizacji komunikacji interkulturowej za pośrednictwem przekładu jest interakcyjny charakter działania odbiorcy rzeczywistego. W tym celu przeprowadzono badania ankietowe wśród odbiorców docelowych: Rosjan i Niemców - na tych dwóch grupach językowych zbadano stopień recepcji reprezentatywnych zjawisk kultury oryginału oraz kultury trzeciej. Dodatkowymi respondentami byli Polacy (jako odbiorcy prymarni) - z kolei na tej grupie sprawdzono stopień recepcji wyłącznie zjawisk kultury trzeciej. W przeprowadzonym eksperymencie interakcyjny charakter sprowadzał się do reakcji werbalnej na wyselekcjonowane zjawiska kulturowe. Wyniki badań wykazały wpływ na stan takiej wiedzy zespołu następujących czynników: wiedzy uprzedniej respondentów, stopnia eksplicytności informacji dotyczących konkretnych reprezentacji kulturowych, stopnia poprawności językowej przekładów. Oddziaływanie w szczególności drugiego czynnika pozwala mówić o kategorii inności jako wartości poznawczej przewodników turystycznych. Dzięki wysokiej eksplicytności taka wartość poznawcza na poziomie tekstu docelowego jest osiągana poprzez częste wykorzystanie procedury egzotyzacji. Wyniki przeprowadzonych badań, w zależności od przestrzeni kultury stanowiącej obiekt badania eksperymentalnego, ujawniły różne mechanizmy ewokacji inności. Materiał badawczy dotyczący odbioru zjawisk kultury oryginału pozwolił na wyodrębnienie wśród respondentów następujących typów inności: 1) inności, będącej konsekwencją posiadanej wiedzy uprzedniej i przez to znanej ankietowanym jeszcze przed przystąpieniem do lektury danego tekstu, 2) inności poznawanej w momencie prezentacji odnośnych zjawisk kultury w badanych tekstach – w wyniku takiej prezentacji odbiorca pozyskuje informacje na temat przedstawianej kultury oraz 3) inności utożsamianej z obcością, tj. z tym, co pozostaje nieznane doświadczeniu odbiorców docelowych. Deklarowana postawa respondentów wobec inności jako kategorii konstytuowanej w świadomości odbiorców pod wpływem wiedzy uprzedniej oraz pozyskiwanej potwierdziła jedno z podstawowych założeń niniejszych badań – podejście do kategorii inności jako wartości poznawczej. Z kolei badania odbioru zjawisk kultury trzeciej pokazały, że ewokacja tej inności może przybierać postać konkretną lub ogólną – gdy mamy na uwadze stopień konkretyzacji obszaru kulturowego. Uwzględniając natomiast kryterium sposobu usytuowania odnośnego pojęcia w systemie kategorii kultury można wyróżnić inność: 1) generalizującą, 2) konkretyzującą, 3) przybliżoną, 4) przesuniętą.
Słowa kluczowe: interkulturowość, inność kulturowa, przewodnik turystyczny, tekst użytkowy, odbiorca rzeczywisty, typy eksplikacji. procedury tłumaczeniowe
Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Maria Mocarz-Kleindienst",
title = "Interkulturowość w przewodniku turystycznym. Studium o odbiorze inności w przekładzie",
year = "2011",
}
Cytowanie w formacie APA:
Mocarz-Kleindienst, M. (2011). Interkulturowość w przewodniku turystycznym. Studium o odbiorze inności w przekładzie. Lublin: