Umysł przewidujący, czyli o interakcji między predykcją a uwagą

Rozdział w recenzowanej książce naukowej

Współautorzy: Marta Szewczyk, Marcin Wojtasiński
Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2021
Tytuł publikacji: Piękno Umysłów: pamięci profesora Piotra Francuza
Strony od-do: 55-77
Streszczenie: Zgodnie z teorią kodowania predykcyjnego (TKP) ludzki umysł działa jak maszyna do generowania i aktualizowania predykcji o świecie. Zakłada ona równoległe działanie dwóch ścieżek przekaźnictwa neuronalnego. Szlaki odgórne są odpowiedzialne za generowanie predykcji o świecie, a szlaki oddolne za kodowanie rozbieżności między hipotezami podmiotu a percypowaną rzeczywistością. Konsekwencją tak ukierunkowanego poznania jest ciągła aktualizacja przekonań o świecie. Ze względu na ograniczenia ludzkiego systemu poznawczego konieczny jest mechanizm selekcji informacji szczególnie istotnych dla utworzenia uproszczonego, ale funkcjonalnego modelu rzeczywistości. Współczesne teorie uwagi selektywnej odwołują się do mechanizmu ważenia uwagowego oraz map priorytetów. Wyróżnia się trzy rodzaje czynników kierujących ogniskiem uwagi: (1) oddolne, (2) odgórne oraz (3) historię wyboru (tj. doświadczenie). Do ostatniej grupy od niedawna zalicza się przewidywalność, czyli wiedzę o powtarzalnej strukturze zdarzeń. W wyniku próby opisu działania predykcji i uwagi z odwołaniem do ich mechanizmów neuronalnych powstaje pewna kontrowersja: czy percepcja bodźców przewidywalnych wiąże się ze wzmocnieniem, czy z osłabieniem reakcji mózgowej? Choć rozstrzygnięcie tej kontrowersji w ramach TKP jest możliwe, to jeszcze nie wszystkie zarzuty TKP zdołała odeprzeć.
Słowa kluczowe: kodowanie predykcyjne, uwaga selektywna, mapy priorytetów, ważenie uwagowe