Onufry Pietraszkiewicz: biografia zesłańca
[Onufry Pietraszkiewicz : a Biography of the Exile]

Książka naukowa recenzowana

Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2006
Streszczenie: Książka powstała w oparciu o niepublikowane dokumenty, listy wchodzące w skład Archiwum filomatów, zasoby archiwów polskich i litewskich. Jest monograficznym, inkrustowanym nieznaną dotychczas korespondencją, ujęciem biografii nieco zapomnianego filomaty. Całość składa się z trzech części. Rozpoczynającą: Wśród bliskich tworzą 4 rozdziały. Pierwszy: Onufry w Szczuczynie i Wilnie (1793-1820) przybliża czas dzieciństwa spędzanego w litewskim Szczuczynie, nauki w tamtejszej szkole pijarów, guwernerki u Domeyków i pierwszego pobytu w Wilnie. Ze względu na fakt, że działalność Pietraszkiewicza w strukturach filomackich jest dobrze rozpoznana, książka przybliża tylko jego samodzielne inicjatywy: organizację związków: w Szczuczynie wśród tamtejszych obywateli i Wilnie, wśród pracowników Komisji Radziwiłłowskiej. Rozdział powstał w oparciu o niepublikowane listy rodziny Pietraszkiewiczów, pochodzące ze zbiorów BU KUL. Kolejny: Student Uniwersytetu Królewsko-Warszawskiego poświęcony jest pobytowi Pietraszkewicza w stolicy, w roku akademickim 1820/21. Dola „warszawskiego studenta” wpisana została w listy ogłoszone przez Jana Czubka w tomach II i III Korespondencji filomatów. Rozdział Bakałarz w Lublinie – obejmuje czas między wrześniem 1821 a lipcem 1822, kiedy to Pietraszkiewicz w Szkole Wojewódzkiej Lubelskiej odpracowywał pobierane w Warszawie stypendium. Rekonstrukcja belferskiego epizodu podjęta została w oparciu o tom IV Korespondencji filomatów i akta Gimnazjum Wojewódzkiego Lubelskiego, przechowywane w Archiwum Państwowym w Lublinie. Fragment „Tak, on tylko Filomat, on brat...” poświęcony został pobytowi w Wilnie w latach 1822-24. Rok procesu, wnikliwie przedstawiony przez Jerzego Borowczyka w Rekonstrukcji procesu filomatów i filaretów 1823-1824 , dopełniają informacje o działalności komitetu pomocy uwięzionym, na czele którego stał Pietraszkiewicz. Podstawę materiałową stanowiły wydane w r. 2000 przez Zbigniewa Sudolskiego Listy z więzienia, których w swojej monografii nie wykorzystał Jerzy Borowczyk. Część druga zatytułowana Wśród obcych (lata 1824-1860) przybliża losy zesłańcze. Rozdział: W Moskwie i na syberyjskim szlaku odtwarza czas pierwszego zesłania obejmujący: krótki pobyt w Petersburgu, osiedlenie w Moskwie, drugi proces zakończony wyrokiem śmierci, zamienionym na dożywotnie zesłanie. Rozdział zamykają epizody, które miały miejsce podczas katorżnej wędrówki. Wykorzystano tu materiały publikowane przez Czesława Zgorzelskiego i Zbigniewa Sudolskiego, uzupełnione nowymi ustaleniami, zaczerpniętymi z biogramu Onufrego Pietraszkiewicza w słowniku Wiktorii Śliwowskiej - Zesłańcy polscy w Imperium Rosyjskim w pierwszej połowie XIX w. (Warszawa 1998). Syberia Pietraszkiewcza oraz rozdziały po nim następujące powstały w głównej mierze dzięki niepublikowanej korespondencji zesłańczej, wchodzącej w skład Archiwum filomatów. Onufry Pietraszkiewicz w Tobolsku to człowiek-instytucja. Tamtejszy bibliotekarz, inicjator budowy kościoła katolickiego, członek zesłańczego rządu - tobolskiego triumwiratu, guwerner, urzędnik, a potem sekretarz, miejscowego Towarzystwa Dobroczynności. Rozdział Bibliotekarz w Tobolsku prezentuje Pietraszkiewicza jako strażnika biblioteki polskiej, opiekuna księgozbioru pozostawionego do użytku zesłańców przez Piotra Moszyńskiego. Dopełnieniem jest zamieszczona w części aneksowej: Próba rekonstrukcji zbiorów biblioteki tobolskiej w latach 1840-1859. Fragment końcowy tej części: Marzenia a rzeczywistość - Wilno 35 lat później przybliża ostatnie lata życia w rodzinnym Wilnie. Czas poświęcony porządkowaniu filomackiego archiwum. Część trzecia Biografii zesłańca nosi tytuł Onufrowe pisanie, opisanie, przepisywanie i przynosi charakterystykę tych przejawów literackiej działalności niegdysiejszego filomaty. Całość zamyka szczegółowe Kalendarium.podzielone na okresy odpowiadające tym, wyróżnionym w części narracyjnej.
Słowa kluczowe: filomaci, Uniwersytet Wileński, zesłanie, Syberia, polska biblioteka w Tobolsku, archiwum filomatów

---

Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Małgorzata Król",
title = "Onufry Pietraszkiewicz: biografia zesłańca",
year = "2006",
}

Cytowanie w formacie APA:
Król, M. (2006). Onufry Pietraszkiewicz: biografia zesłańca. Lublin: