Felińska
[Felinska]
Książka naukowa recenzowanaMiejsce: Lublin
Rok wydania: 2012
Streszczenie: Felińska to monografia nieco dziś zapomnianej pisarki i zesłanki. Komponowana zgodnie z porządkiem biograficznym, nie wykorzystuje archaicznej formuły „życie i dzieła”, bo i przebieg losu bohaterki na taką nie pozwalał. Jej działalność literacka przypadła na lata później dojrzałości więc refleksja nad dziełami znalazła się w rozdziale ostatnim, zatytułowanym Literacka jesień życia. Poprzedzają go trzy biograficzne. Pierwszy: Ewunia, żona, matka, wdowa obejmuje lata 1793-36. Jest to czas dzieciństwa, zaślubin, narodzin i śmierci czwórki dzieci (Stanisława, Emilii, Amilkara, Gerardyny) i wreszcie szczęśliwego macierzyństwa, przeżywanego w towarzystwie przedstawicieli XIX-wiecznej szlachty, żyjącej swym dniem powszednim. W szerszej perspektywie to czas wojny polsko-rosyjskiej, konfederacji targowickiej i sejmu grodzieńskiego, wreszcie powstania i późniejszych spisków. Rozdział drugi: Wśród konarszczyków – w więzieniu i drodze na Sybir, przybliża rolę Felińskiej w spisku Szymona Konarskiego i najbardziej dramatyczne momenty jej życia: zatrzymanie w Krzemieńcu, uwięzienie i wreszcie rozdzielający rodzinę wyrok i drogę do miejsca przeznaczenia. Pobytowi na zesłaniu poświęcony jest rozdział Północ i Wschód. Obraz Syberii, wyłaniający się z dzieła, to wizerunek przestrzeni poddanej pod rządy nieprzyjaznej człowiekowi natury i przyjaznych, szczerych, otwartych ludzi. To przestrzeń uwięzienia, ale i wolności odczuwanej w chwili stykania się z bezkresem okolic. Nie ma tu martyrologii narodu, nie ma prób dostosowywania się do stereotypów nakazujących utyskiwanie nad losem i operowanie znakami-symbolami. Nie ma syberyjskiego mitu. Jest zapis konkretnego zesłańczego losu z uwzględnieniem odmienności i swoistego piękna ziem i mieszkańców. Jest tu też wizerunek ludów Syberii i nieco krytycyzmu, tak charakterystycznego dla spojrzenia postkolonialnego. W rozdziale udało się uchwycić odmienność zesłania syberyjskiego od pobytu w Saratowie. Działalności literackiej poświęcona jest ostatnia część pracy – rozdział zatytułowany Literacka jesień życia, w którym od strony przynależności gatunkowej, artyzmu, wartości pozaestetycznych dokonano oglądu powieści, Wspomnień i Pamiętników, fragment wstępny wypełniając wydawniczymi perypetiami Felińskiej prześledzonymi na podstawie korespondencji w trójkącie Felińska-Zawadzki-Kraszewski. Analiza powieści prowadzi do konkluzji, że nawiązują zarówno do początków powieściopisarstwa polskiego, jak i tendencji najnowszych, obecnych w prozie europejskiej połowy XIX w. (z biedermeierem na czele), ale są od realizacji innych twórców zdecydowanie słabsze. Więcej przebłysków talentu jest w syberyjskich Wspomnieniach, pociągających niecodziennością przeżyć i egzotyką oraz w Pamiętnikach, których drobiazgowość, anegdotyczność, schematyczność, dygresyjność, kalejdoskopowe przedstawienie wydarzeń czyni z nich utwór fragmentami zawiły, ale też dość barwny i umożliwiający wieloaspektową analizę. Część osobną stanowi Kalendarium, a całość zamyka niepublikowana Korespondencja, wzbogacona koniecznymi komentarzami i uporządkowana w następujące bloki: listy Ewy Felińskiej do dzieci (3), do Józefa Ignacego Kraszewskiego (26), do Adama Zawadzkiego (24), do różnych adresatów (5). W dodatku zamieściłam 1 list Kraszewskiego do Felińskiej, tekst skierowany do Henrietty Rottermund, brulionowe fragmenty Pamiętników. Książką, udało się uściślić wiele biograficznych drobiazgów, odtworzyć czas uwięzienia i procesu, przeciąć spekulacje na temat haniebnego zachowania podczas wileńsko-kijowskich przesłuchań, zrekonstruować historię intensywnych kontaktów literackich z Józefem Ignacym Kraszewskim i Adamem Zawadzkim. W części literackiej zaś zaprezentować rzeczywiste wartości jej prozy z uwzględnieniem pomijanych powieści, odnieść się do pomysłów narzucenia tym tekstom charakteru biedermeierowskiego.
Słowa kluczowe: monografia, pamiętnikarstwo, Syberia, zesłanie, Stowarzyszenie Ludu Polskiego, wydawcy wileńscy w XIX w., biedermeier
Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Małgorzata Król",
title = "Felińska",
year = "2012",
}
Cytowanie w formacie APA:
Król, M. (2012). Felińska. Lublin: