Zainteresowania badawcze:

- rola sztuki w doświadczeniu religijnym

Fides ex auditu jest oczywistością akceptowaną od momentu narodzin Kościoła. Fides ex visu wykorzystująca zmysł wzroku również jej towarzyszy, choć musiało upłynąć nieco czasu, zanim instytucjonalny Kościół dostrzegł użyteczność narzędzia jakim jest sztuka i pozbył się związanych z nim obaw. Sztukę sakralną i religijną zaangażowano w nauczanie i propagowanie wiary, wykorzystywano w polemikach wyznaniowych, była nośnikiem tradycji i kształtowała religijną wyobraźnię. Poprzez badania nad szczegółowymi zagadnieniami ikonografii chrześcijańskiej, kształtowaniem się i trwaniem tradycji ikonograficznych, obecnością zjawisk artystycznych w praktykach dewocyjnych, podejmuję próby wskazania miejsca sztuki w przekazie wiary oraz refleksję nad tym, jak autonomia tego narzędzia wpływa w odbiorze wiernych na treść przekazu.

- rola sztuki w doświadczeniu mistycznym

Szczególny rodzaj doświadczenia religijnego, jakim jest poznanie mistyczne, niewerbalne i nieobrazowe, sprawia doświadczającym go ludziom ogromne trudności w momencie, gdy pragną przekazać jego treść innym. Związki mistyka ze światem sztuki bywają skomplikowane, z jednej strony zanurzony jest w otaczającej go ikonosferze, która kształtuje jego wyobraźnię, pobudza religijne przeżycie poprzez kontakt z dziełem sztuki, z drugiej - wpływa na powstanie nowych wizerunków bądź typów ikonograficznych. Towarzyszą temu procesowi tzw. fenomeny paramistyczne, nadprzyrodzone zjawiska, które swoją ekspresyjnością i widowiskowością przyciągają uwagę obserwatorów oraz artystów, ale do istoty doświadczenia mistycznego nie należą. Przedmiotem mojego zainteresowania jest ikonografia zjawisk paramistycznych (np. wizji, ekstaz itp.) oraz zmagania artystów z materią chrześcijańskiego doświadczenia mistycznego, próby udostępnienia go za pomocą konwencjonalnych środków sztuki religijnej.

 

 

Dorobek naukowy

 

książki

  1. Visio religiosa w polskiej sztuce barokowej. Ze studiów nad ikonografią hagiograficzną, Lublin 2003.
  2. Męka Pana naszego Jezusa Chrystusa według św. Mateusza z komentarzem teologiczno-biblijnym i ikonograficznym, Lublin 2007. [komentarz teologiczno-biblijny ks. Antoni Paciorek].
  3. Tobie mówię, wstań! Cuda Jezusa w Ewangeliach, Tarnów 2009. [komentarz teologiczno-biblijny ks. Antoni Paciorek].
  4. Pan rzeczywiście zmartwychwstał! Nowotestamentalne orędzie o zmartwychwstaniu Jezusa z komentarzem teologiczno-biblijnym i ikonograficznym, Tarnów 2010. [komentarz teologiczno-biblijny ks. Antoni Paciorek].
  5. Prawdziwie jest to dom Boga i brama do nieba! Opowieść etiologiczna miejsc świętych w zwierciadle sztuki, Lublin 2012.
  6. Aleje Racławickie 14. Historia gmachu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2019.

 

redakcje

  1. Credo in Deum w teologii i sztuce Kościołów chrześcijańskich, Lublin: TN KUL 2009 [wraz z R. Knapińskim].
  2. Fides imaginem quaerens. Studia ofiarowane Księdzu Profesorowi Ryszardowi Knapińskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Lublin: Werset 2011.
  3. Fides ex visu, Lublin: TN KUL 2011 [wraz z R. Knapińskim].
  4. Fides ex visu. Okiem mistyka, Lublin: Werset 2012.
  5. Fides ex visu. U drzwi Twoich, Lublin: Werset 2013 [wraz z R. Knapińskim].

 

 

rozprawy i artykuły

  1. Galeria portretowa w pałacu biskupów krakowskich w Kielcach, „Roczniki Humanistyczne” 47:1999, z. 4, s. 75–102.
  2. Objawienie czy wizja? Obrazowanie wizji mistycznych – ich semiotyka w teologii i historii sztuki, „Zeszyty Naukowe KUL” 45:2000, nr 3-4, s. 19–38.
  3. Rola i znaczenie słów auditio w polskich barokowych przedstawieniach wizji mistycznych, „Biuletyn Historii Sztuki” 62:2000, nr 3–4, s. 363– 393.
  4. „Jam jest biskup krakowski Stanisław...” Przyczynek do barokowej ikonografii św. Stanisława Szczepanowskiego, „Roczniki Humanistyczne” 50:2002, z. 4, s. 93 – 119.
  5. Wybrane zagadnienia ikonografii tzw. Wielkiej Świętej Rodziny, „Analecta Cracoviensia” 34:2002, s. 353 –369.
  6. Mówiące Krucyfiksy w ikonografii świętych, w: Słowo do oglądania, red. G. Kubski, Zielona Góra 2004, s. 61 – 71.
  7. Ikonografia Niepokalanego Poczęcia Maryi jako wyraz kultu Maryi Imakulaty, w: Święty wyjątek. Niepokalane Poczęcie Maryi, red. J. Królikowski, Kraków 2004, s. 127 – 155.
  8. Maryja w koronie drzewa. Obrazowanie legend o początkach sanktuariów na tle tradycji ikonograficznej, w: Obraz i przyroda, M. U. Mazurczak, J. Patyra, M. Żak, Lublin 2005, s. 473 – 496.
  9. Średniowieczny obraz Misericordia Domini jako inspiracja dla barokowej ikonografii św. Jana Kantego, w: W kręgu wielkopostnej pobożności i bractw religijnych. Materiały z V Polsko – Hiszpańskiego Sympozjum Historycznego Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II 21 maja 2006 r., red. J. Bień i inni, Lublin 2007, s. 121-141.
  10. Rzeźba Matki Bożej w legendzie ikonograficznej św. Jacka, w: Święty Jacek Odrowąż i dominikanie na Śląsku, red. A. Barciak, Katowice 2008, s. 96-114.
  11. Drzewo w centrum przestrzeni sakralnej – status, wymowa ideowa, oprawa artystyczna, w: Ogród sakralny – idea i rzeczywistość. VII Międzynarodowa konferencja o architekturze i sztuce sakralnej z cyklu „Kościoły naszych czasów”, Kielce 2008, s. 37-49.
  12. Święty Franciszek jako orędownik grzeszników w scenach gniewu Bożego, w: Święty Franciszek w sztuce, red. M. Lipok-Bierwiaczonek, J. Dębski, Tychy 2009, s. 37-52.
  13. Idea Rex regum Dominus dominantium jako czynnik kształtujący ikonografię Jezusa w sztuce chrześcijańskiego Zachodu, w: Ewangelia o Królestwie, Lublin 2009, s. 545-562, [Scripturae lumen. Biblia i jej oddziaływanie 1].
  14. Credo Apostolorum w polichromii kościoła Bernardynów w Skępem, w: Credo in Deum w teologii i sztuce Kościołów chrześcijańskich, red. R. Knapiński, A. Kramiszewska, Lublin: TN KUL 2009, s. 309-342.
  15. Powołanie św. Pawła na apostoła Jezusa Chrystusa. Próba opisu doświadczenia wewnętrznego językiem sztuki, w: Perfundit orbem radiis. Święty Paweł w dziejach monodii liturgicznej, red. B. Bodzioch, Lublin 2010, 33-64.
  16. A gdy się do tego tu obrazu ofiarował, uzdrowiony zostałPielgrzymka jako podróż artystyczna?, w: Podróże artystyczne, artysta w podróży, red. R. Kasperowicz, J. Jaźwierski, M. Pastwa, Lublin 2010, s. 255-282.
  17. Doświadczenie mistyczne w przekładzie na język sztuki. Wyzwania i pułapki na przykładzie ikonografii Trójcy Świętej, w: Fides ex visu. Okiem mistyka, red. A. Kramiszewska, Lublin: Werset 2012, s. 211-223.
  18. Brama jako symbol idei Maryi Pośredniczki w ikonografii chrześcijańskiej, w: Fides ex visu. U drzwi Twoich, red. R. Knapiński, A. Kramiszewska, Lublin: Werset 2013, s. 131-151.
  19. Zatopiona w męce Syna. Wizerunki Matki Bożej w otoczeniu arma passionis (XIV-XVIII wiek), „Salvatoris Mater” 14(2012), nr 1-4, s. 149-166 [2015].
  20. Opowieść założycielska rzeszowskiego Sanktuarium w świetle źródeł ikonograficznych, w: Sanktuarium Matki Bożej Rzeszowskiej 1513-2013, red. A. K. Sitnik, W. P. Tokarski, Kalwaria Zebrzydowska 2016, s. 385-399.
  21. „Weź swój krzyż i idź za Jezusem…” Wizerunek człowieka niosącego krzyż jako alegoria życia zakonnego, „Folia Historica Cracoviensia” 22 (2016), s. 173-188.
  22. Dialog czy dwa monologi? Koncepcja prezentacji zbiorów sztuki w Muzeum Katedralnym w Würzburgu, „Studia i Materiały Lubelskie” 19 (2017), s. 19-27.
  23. Można je podziwiać i … modlić się przed nimi. Ikonografia malarstwa religijnego Antoniego Michalaka, w: Dla nieba i ziemi. Antoni Michalak – malarstwo, red. B. Kasperowicz, Lublin 2018, s. 9-30.

 

inne

  1. Jezus według mistrzów, Warszawa 2008. s. 220-221;226-229; 234-235;240-243;248-249.
  2. Święci według mistrzów, Warszawa 2009, s. 72-73; 86-87; 148-149; 146-147; 192-193; 198-200; 208-211; 214-215; 238-239; 250-251; 258-259.
  3. Wprowadzenie, w: Fides ex visu. Okiem mistyka, red. A. Kramiszewska, Lublin: Werset 2012, s. 7-10.
  4. Wprowadzenie, w: Fides ex visu. U drzwi Twoich, red. R. Knapiński, A. Kramiszewska, Lublin: Werset 2013, s. 7-10.

 

hasła leksykograficzne

  1. Łukasz ewangelista. Ikonografia, w: Encyklopedia Katolicka, t. XI, Lublin 2006, kol. 614-616.
  2. Łódź (czółno, barka, statek, okręt). Średniowiecze i czasy nowożytne, j. w., kol. 568 – 570.
  3. Małgorzata Colonna. Ikonografia, j. w., kol. 1017.
  4. Małgorzata z Kortony. Ikonografia, kol. 1018-1019.
  5. Małgorzata Maria Alacoque. Ikonografia, j. w., kol. 1021.
  6. Małgorzata Węgierska. Ikonografia, j. w., kol. 1023-1024.
  7. Maria Egipcjanka. Ikonografia, j. w., kol. 1305-1306.
  8. Mechtylda z Hackeborn. Ikonografia, w: Encyklopedia Katolicka, t. XII, Lublin 2008, kol. 361-362.
  9. Ikonografia, j. w., kol. 1204.
  10. Miles Christianus, j. w., kol. 1044-1046.
  11. W sztuce, j. w., kol. 1330-1332.
  12. III. Ikonografia, w: Encyklopedia Katolicka, t. XIII, Lublin 2009, kol. 143-144.
  13. Narzędzia Męki Pańskiej, j. w., kol. 769-772.
  14. Noli me tangere, j. w., kol. 1358-1361.
  15. Obraz, w: Encyklopedia Katolicka, t. XIV, Lublin 2010, kol. 220-226.
  16. Piotr Apostoł. IV Ikonografia, w: Encyklopedia Katolicka, t. XV, Lublin 2011, kol. 632-635.
  17. Potop. 3. W ikonografii, w: Encyklopedia Katolicka, t. XVI, Lublin 2012, kol. 125-126.
  18. Przypowieść. 2. W ikonografii, j. w., kol. 785-788.
  19. Sacra conversazione, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. XVII, Lublin 2012, kol. 820-821.
  20. Tron Łaski, w: Encyklopedia Katolicka, t. XIX, Lublin 2013, kol. 1039-1041.
  21. Trójca Święta. VI. W ikonografii, j. w., kol. 1065-1067.
  22. Ukrzyżowanie. 2. W ikonografii, j. w., kol. 1315-1316.
  23. Zdjęcie z krzyża, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. XX, Lublin 2014, kol. 1322-1323.
  24. Zesłanie Ducha Świętego, III Ikonografia, j. w., kol. 1358-1359.
  25. Złożenie do grobu, j. w., kol. 1439-1441.

 

udział w konferencjach naukowych

 

  1. Auditio w mistycznych przedstawieniach barokowych; sympozjum Słowo do oglądania. Napis i zapis w przekazie artystycznym, 15-16 listopada 2002, Zielona Góra, organizator: Instytut Filologii Polskiej, Zakład Teorii Literatury Uniwersytet Zielonogórski.
  2. Gniew Boży – ewolucja tematu w sztuce europejskiej; sympozjum Kult świętych a ikonografia chrześcijańska, 5-6 grudnia 2003, Chełm, organizator: Muzeum Chełmskie.
  3. „Natura wybrana”. Znaczenie i funkcja przyrody w ikonografii legend o początkach sanktuariów; sympozjum Obraz i przyroda, 13-15 październik 2003, Lublin, organizator: Katedra Historii Sztuki Średniowiecznej Europejskiej, Instytut Historii Sztuki KUL.
  4. Ikonografia niepokalanego poczęcia jako przejaw kultu Maryi Imakulaty; Niepokalane Poczęcie Maryi „Święty Wyjątek”, II Sympozjum Maryjne, 25 września 2004, Bochnia.
  5. Wizja św. Jana Kantego – modyfikacje średniowiecznego tematu Misericordia Domini w sztuce barokowej; sympozjum Spotkania mediewistyczne, 23 marca 2005, Warszawa, organizator: Instytut Badań Literackich.
  6. Św. Jan Kanty i obraz Misericordia Domini. O trwałości średniowiecznego wizerunku w polskiej sztuce nowożytnej; sympozjum Bractwa religijne, manifestacje pobożności, Wielki Tydzień, V Sympozjum z Historii Porównawczej Polsko-Hiszpańskiej, 22 maja 2006, Lublin, organizator: Katedra Historii i Kultury Krajów Języka Hiszpańskiego KUL – Catedra de Historia Moderna (Universidad de la Rioja).
  7. Spotkanie św. Pawła z Jezusem pod Damaszkiem. Próba opisu doświadczenia wewnętrznego językiem sztuki; Religia i ekstaza. V Interdyscyplinarna Konferencja Młodszych Pracowników Nauki, 1-3 grudnia 2006, Poronin, organizator: Instytut Religioznawstwa, Uniwersytet Jagielloński.
  8. Rzeźba Matki Bożej w legendzie ikonograficznej św. Jacka; sympozjum Św. Jacek Odrowąż i dominikanie na Śląsku. XI Międzynarodowa Konferencja Naukowa z cyklu Kultura Europy Środkowej, 15-16 listopada 2007, Zabrze, organizator: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Katowicach.
  9. Św. Franciszek z Asyżu jako orędownik ludzi w scenach gniewu Bożego; sympozjum Św. Franciszek z Asyżu w sztuce. Ikonografia i kontekst kulturowy, 12 marca 2008, Tychy, organizator: Muzeum Miejskie w Tychach.
  10. „A gdy się do tego tu obrazu ofiarował, uzdrowiony został”. Pielgrzymowanie jako podróż artystyczna?; sympozjum Podróże artystyczne – artysta w podróży, 4-6 czerwca 2008, Kazimierz Dolny, organizator: Katedra Teorii Sztuki i Historii Doktryn Artystycznych KUL, Lubelski Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki.
  11. Drzewo w centrum przestrzeni sakralnej – status, oprawa artystyczna, wymowa ideowa – w kościołach zbudowanych wokół drzew związanych z objawieniami prywatnymi; sympozjum Ogród Sakralny – idea i rzeczywistość. VII Międzynarodowa Konferencja o Architekturze i Sztuce Sakralnej, 16 czerwca 2008, Kielce, organizator: Stowarzyszenie Architektów Polskich oddział Kielce.
  12. Credo apostolorum w polichromii kościoła Bernardynów w Skępem; sympozjum Credo in Deum w teologii i sztuce Kościołów chrześcijańskich, 7-8 listopada 2008, Lublin, organizator: Katedra Historii Sztuki Kościelnej KUL.
  13. Opowieść etiologiczna miejsc świętych w sztuce barokowej i jej współczesne kontynuacje; sympozjum Dziedzictwo i Perspektywy. VIII Międzynarodowa Konferencja o Architekturze i Sztuce Sakralnej, 09 czerwca 2009, Kielce, organizator: Stowarzyszenie Architektów Polskich oddział Kielce.
  14. Spotkanie św. Pawła z Jezusem pod Damaszkiem. Sztuka w konfrontacji z doświadczeniem wewnętrznym św. Pawła; sympozjum „Perfundit orbem radiis…” Św. Paweł w dziejach monodii liturgicznej, 20 maja 2009, Lublin, organizator: Katedra Monodii Liturgicznej, Instytut Muzykologii KUL.
  15. Legenda etiologiczna miejsca świętego jako czynnik kształtujący wyobraźnię religijną wiernych na przykładzie wystroju kościoła w Głotowie; sympozjum Fides ex visu, 20-22 maja 2010, Lublin, organizator: Katedra Historii Sztuki Kościelnej KUL.
  16. Doświadczenie mistyczne w przekładzie na język sztuki – wyzwania i pułapki na przykładzie ikonografii Trójcy Świętej; sympozjum Fides ex visu. Okiem mistyka, 10-11 czerwca 2011, Lublin, organizator: Katedra Historii Sztuki Kościelnej KUL.
  17. Opowieści etiologiczne miejsc świętych w Rzeczypospolitej jako źródło do ikonografii; sesja naukowa Sztuka po Trydencie, 31 maja – 1 czerwca 2012, Kraków, organizator: Instytut Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.
  18.  Pamięć o początkach. Wyznaczenie w przestrzeni sakralnej i oprawa artystyczna miejsca cudu inicjacyjnego; konferencja Człowiek w przestrzeni sakralnej. Liturgia. Literatura. Sztuka, 17-18 października 2013, Rzeszów, organizator: Uniwersytet Rzeszowski Wydział Sztuki, Wydział Teologiczny Sekcja w Tarnowie, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie.
  19. Witaj Bramo wzniosłej tajemnicy… Witaj kluczu Królestwa Chrystusa… Maryjna metafora bramy w średniowieczu, konferencja Ikonografia drzwi w wybranych programach ideowych średniowiecza. VI konferencja naukowa w cyklu Spotkania malborskie im. Macieja Kilarskiego, 10 września 2014, Malbork, organizator: Muzeum Zamkowe w Malborku.
  20. Kto chce Mnie naśladować… Alegoria życia zakonnego w nowożytnej sztuce europejskiej, konferencja W kręgu sztuki zakonnej, 9-10 kwietnia 2015, Kraków, organizator: Instytut Historii Sztuki i Kultury Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Krakowska Prowincja Karmelitów Bosych.
  21. Wizerunek św. Franciszka z Asyżu w doświadczeniu mistycznym Teresy od Jezusa Marchockiej, konferencja Oblicza mistyki. W pięćsetlecie narodzin św. Teresy od Jezusa, 23-24 kwietnia 2015, Katowice, organizator: Wydział Teologiczny i Instytut Filozofii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
  22. XIV Konferencja o architekturze i sztuce sakralnej. Kościoły naszych czasów. Forum zamknięte. Spotkanie zaproszonych uczestników cyklu konferencji w latach 2002-2015. Kielce 22 czerwca 2015, organizator: Stowarzyszenie Architektów Polskich. Oddział Kielce we współpracy z Targami Kielce.
  23. O pożądaniu mistyki, odrzuceniu ikonografii i roli przypadku. Rzecz o witrażu Gerharda Richtera w katedrze kolońskiej, konferencja IX Konferencja naukowa Witraże – dziedzictwo cenne czy niechciane?, 9-11 października 2015, Lublin, organizator: Stowarzyszenie Miłośników Witraży „Ars Vitrea Polona” i Instytut Historii Sztuki KUL.
  24. Kobiecy ideał ducha i ciała zawarty w postaci Maryi na przykładzie grafiki z przedstawieniem Matki Bożej Lewiczyńskiej (1694 r.), interdyscyplinarna konferencja naukowa Kobiety Europy epok dawnych – źródła i perspektywy, 24-25 października 2015, Warszawa, organizator: Uniwersytet Warszawski Wydział Neofilologii, Instytut Germanistyki, Instytut Romanistyki, Zespół Badań Nad Kulturą Dawną.
  25. Koncepcja prezentacji sztuki religijnej w Muzeum Katedralnym w Würzburgu, konferencja Dialog czy dwa monologi? Sztuka współczesna w kontekście muzeum, 23 listopada 2015, Lublin, organizatorzy: Lubelskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, Muzeum Lubelskie w Lublinie.
  26. Gniew i miłosierdzie. Król Dawid jako figura grzesznika pokutującego przed obliczem Pana, konferencja Grzech w sztukach plastycznych i w systemie wartościowania, 13-14 stycznia 2016, Gdańsk, organizatorzy: Muzeum Narodowe w Gdańsku, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie.
  27. Narracja historyczna jako element budowania tożsamości miejsca sanktuarium maryjnego w Leśnej Podlaskiej, V Ogólnopolskie Sympozjum – Sztuka Sakralna w XIX i XX wieku. „Polonia Sacra. Historia Polski w ikonografii sztuki sakralnej i religijnej, 20-21 października 2016, Rzeszów, organizatorzy: Uniwersytet Rzeszowski Wydział Sztuki, Centrum Dokumentacji Współczesnej Sztuki Sakralnej.
  28. Ołtarz jako „świadectwo o początku” miejsca kultu, konferencja „Okno przez które wkracza do nas rzeczywistość Boga”. Ołtarz w świetle historii sztuki, teologii i liturgii, 1-2 czerwca 2017, Łódź, organizatorzy: Uniwersytet Łódzki Katedra Historii Sztuki
  29. Malarstwo religijne Antoniego Michalaka wobec tradycji ikonografii chrześcijańskiej, konferencja Cenne – niedocenione. Z badań nad współczesną sztuką sakralną i religijną XIX-XXI wieku, 16-17 listopada 2017, Rzeszów, organizatorzy: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Instytut Historii Sztuki; Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Sztuki, Centrum Dokumentacji Współczesnej Sztuki Kościelnej.
  30. Moralny wymiar przedstawień siedmiu sakramentów w sztuce nowożytnej, konferencja Sztuka życia. Tematyka moralistyczna w sztukach plastycznych, muzyce, literaturze i teatrze Europy nowożytnej, 18 grudnia 2019, Gdańsk, organizatorzy: Muzeum Narodowe w Gdańsku.

 

Ostatnia aktualizacja: 13.12.2020 23:38