Henryk Duda

Faramuszka i niezapominajka (niezabudka). Dwie hipotezy etymologiczne
[Faramuszka and Niezapominajka (Niezabudka). Two Etymological Hypotheses]

Artykuł naukowy w wydawnictwie zbiorowym recenzowany

Miejsce: Poznań
Rok wydania: 2013
Tytuł publikacji: Cum reverentia, gratia, amicitia... : księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Bogdanowi Walczakowi
Redaktorzy: Jolanta Migdał, Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk
Tom: 1
Strony od-do: 225-234
Streszczenie: Według słowników etymologicznych wyraz faramuszka w znaczeniu ‘coś błahego, drobnostka, bagatelka’ powstał w wyniku kontaminacji starszej formy farmuszka ‛potrawa z wody, piwa, chleba’ z formą framuszka (= farmuszka z metatezą). Przejście od znaczenia ‛potrawa z wody, piwa, chleba’ do znaczenia ‘coś błahego, drobnostka, bagatelka’ znajdowałoby analogię w rozwoju znaczeniowym takich wyrazów polskich jak kasza (kaszka) lub bigos. W artykule proponuje się wywieść znaczenie faramuszki z języka tureckiego. Tureckie feramûş to ‛zapomnienie, puszczenie w niepamięć’, feramûşetmek ‛zapomnieć, puścić w niepamięć’, co w tureckim jest zapożyczeniem z perskiego (per. farāmuš ‛zapomniany, puszczony w niepamięć’). Za taką etymologią faramuszki przemawia stosunkowo późne, dopiero XIXwieczne, pojawienie się wyrazu w znaczeniu ‘coś błahego, drobnostka, bagatelka’, a więc bezpośrednio po okresie intensywnych kontaktów polskotureckich w XVII i XVIII wieku, całkiem niewygasłych jeszcze w wieku XIX. Natomiast niezapominajka (nazywana też niezabudką, co w języku polskim jest zapożyczeniem z języków wschodniosłowiańskich) uchodzi za kalkę z niemieckiego wyrazu Vergissmeinnicht. Czytelna budowa słowotwórcza wyrazu w językach europejskich podsuwa myśl, że europejskie nazwy niezapominajki są relatywnie młode i sztuczne, więcej, że wszystkie można sprowadzić do jednego źródła. Źródłem tym mógłby być perski wyraz farāmušammakon ‛niezapominajka’, utworzony od czasownika, który wskazaliśmy jako podstawę polskiej faramuszki? Gdyby się z tym zgodzić, niem. Vergissmeinnicht mógłby być kalką z perskiego (może poetyzmem), natomiast wschodniosłowiańska niezabudka nie musiałaby koniecznie kalkować niemiecki wzorzec – jej strukturalnego wzoru należałoby szukać na Wschodzie, w Turcji, ostatecznie w Persji.



Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Henryk Duda",
title = "Faramuszka i niezapominajka (niezabudka). Dwie hipotezy etymologiczne",
journal = "",
year = "2013",
pages = "225-234"
}

Cytowanie w formacie APA:
Duda, H. (2013). Faramuszka i niezapominajka (niezabudka). Dwie hipotezy etymologiczne. , 225-234.