Das Faszinosum Mensch : das Interesse am Menschen im Nexus von Philosophie, Ästhetik und Literatur in der ersten Hälfte des 18. Jahrhunderts in Deutschland
[Object of a fascination – a man: an interest in a man in philosophy, aesthetics and literature in the first half of the eighteenth century in Germany ]
Książka naukowa recenzowanaMiejsce: Lublin
Rok wydania: 2013
Streszczenie: Monografia Das Faszinosum Mensch jest próbą nowego spojrzenia na procesy zachodzące na przełomie XVII i XVIII wieku, a w których centrum znajduje się człowiek jako przedmiot i podmiot refleksji naukowej, jak też twórczości literackiej. W oparciu o teksty filozofów (m.in. Leibniz, Thomasius, Wolff, Baumgarten), z których większa część jest dostępna jedynie w postaci starodruków, autorka charakteryzuje najpierw tendencje, jakie składają się na pojęcie oświecenia: przeżywającą swój kolejny renesans ideę poznania samego siebie, ideę poznania „całego człowieka”, jak też kluczowy dla gnoseologii oświecenia paradygmat niedoskonałości władz poznawczych człowieka, który Georg Wilhelm Leibniz nazwał mianem „malum metaphysicum” (Teodycea). To założenie przeczy rozpowszechnionej obecnie tezie o wierze oświecenia we wszechmoc rozumu ludzkiego. Ten paradygmat przejmują po Leibnizu Christian Wolff, jego uczniowie Johann Christoph Gottsched i Georg Bilfinger, którego wspomina Alexander Gottlieb Baumgarten, twórca estetyki, jako swojego nauczyciela. Świadomość niedoskonałości aparatu poznawczego człowieka z jednej strony i wiara w możliwość jego doskonalenia z drugiej pozwalają już Leibnizowi na sformułowanie postulatu stworzenia „logiki poznania zmysłowego”, nauki analogicznej do klasycznej logiki. Postulat ten powtarzają Wolff i Bilfinger, ale dopiero Baumgarten stworzy podstawy estetyki, którą nazwie „gnoseologia inferior”. Ponadto Baumgarten stworzy też model twórcy, którego określi mianem „felix aestheticus”. Model ten będzie istotny dla osiemnastowiecznej debaty o geniuszu, która również ma swój początek w gnoseologii. Leibniz opisując Boga przypisze mu najdoskonalszą formę poznania – poznanie intuicyjne, Wolff, twórca racjonalizmu niemieckiego, uczyni tę formę dostępną człowiekowi i utożsami ją z poznaniem zmysłowym, Baumgarten natomiast opisze poznanie intuicyjne jako partycypację człowieka w boskim modelu poznania. Estetyka jest zdaniem autorki jedyną dostępną człowiekowi formą przezwyciężenia zła metafizycznego. Monografia powstała głównie z myślą o germanistach-literaturoznawcach, specjalizujących się w badaniach nad niemieckim XVIII wiekiem. Jest w swych założeniach swoistym kompendium wiedzy o człowieku, bowiem równolegle do prób opisania „całego człowieka” (Christian Thomasius), jaką podejmowała filozofia, dominanta antropologiczna staje się ważnym aspektem twórczości literackiej: początkowo ta nowa antropologia znajduje odbicie w liryce – w tzw. anakreontyce, potem w dramacie (komedia łzawa – Christian Fürchtegott Gellert) i w końcu w powieści. Nie bez przyczyny na końcu tego procesu fascynacja człowiekiem przybiera literacką formę powieści psychologicznej (Karl Philipp Moritz „Anton Reiser”).
Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Ewa Grzesiuk",
title = "Das Faszinosum Mensch : das Interesse am Menschen im Nexus von Philosophie, Ästhetik und Literatur in der ersten Hälfte des 18. Jahrhunderts in Deutschland",
year = "2013",
}
Cytowanie w formacie APA:
Grzesiuk, E. (2013). Das Faszinosum Mensch : das Interesse am Menschen im Nexus von Philosophie, Ästhetik und Literatur in der ersten Hälfte des 18. Jahrhunderts in Deutschland. Lublin: