Gnothi sautón oder die Literatur und Menschenkenntnis im 18. Jahrhundert : gewählte Aspekte
[Gnothi sautón or german literature and the knowledge of human nature]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Roczniki Humanistyczne (ISSN: 0035-7707)
Rok wydania: 2011
Tom: 59
Numer czasopisma: 5
Strony od-do: 91-113
Streszczenie: Niniejszy artykuł jest próbą ukazania realizacji postulatu filozofii XVIIIw. dążenia do poznania całego człowieka i ciągle aktualnego postulatu poznania samego siebie z punktu widzenia antropologii literackiej. Dyskurs filozoficzny pomiędzy racjonalizmem i sensualizmem, z którego wyodrębnia się (jeszcze filozoficzna) estetyka jako nauka poznania za pomocą niższych władz poznawczych człowieka, czyli poznania zmysłowego, znajduje odzwierciedlenie w tekstach teoretycznych dotyczących dramatu i powieści. Poznanie innego człowieka i poznanie samego siebie staje się podstawą tragedii mieszczańskiej (bürgerliches Trauerspiel), przy czym autorka wskazuje na nieadekwatność tego terminu, który polega na błędnym rozumieniu pojęcia „bürgerlich”, które pierwotnie oznaczało tyle, co „privat”, i na utożsamieniu go z warstwą społeczną „Bürgertum”, co było wynikiem nałożenia współczesnego rozumienia na pojęcie XVIIIw., a co stanowi zbyt daleko idące uproszczenie. W przypadku tragedii autorka omawia pokrótce postać księcia Gonzagi, którą Gotthold Ephraim Lessing skonstruował na tle tradycji gatunku „Fürstenspiegel”, natomiast w odniesieniu do powieści pierwsze niemieckie teksty teoretyczne tego gatunku autorstwa Friedricha von Blankenburga i Johanna Jakoba Engela. Konsekwencją skupienia się na człowieku jest rezygnacja z takiego typu literatury, który przedstawia jedynie heroiczne wzorce cnót, na korzyść psychologicznie pogłębionych charakterów. Literatura zaczyna odkrywać najbardziej mroczne zakątki duszy ludzkiej.
Słowa kluczowe: Literatura, antropologia i filozofia popularna wieku XVIII, tragedia mieszczańska, teoria powieści, Alexander Gottlieb Baumgarten, Friedrich von Blankenburg, Johann Jakob Engel, Christian Garve, Gotthold Ephraim Lessing, Christian Thomasius, Christian Wolff
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Ewa Grzesiuk",
title = "Gnothi sautón oder die Literatur und Menschenkenntnis im 18. Jahrhundert : gewählte Aspekte",
journal = "Roczniki Humanistyczne",
year = "2011",
number = "5",
pages = "91-113"
}
Cytowanie w formacie APA:
Grzesiuk, E. (2011). Gnothi sautón oder die Literatur und Menschenkenntnis im 18. Jahrhundert : gewählte Aspekte. Roczniki Humanistyczne, 5, 91-113.