Esquisse de la formation des mots en français avec des éléments de l’approche contrastive français-polonais
[An outline of word formation in French with elements of a French-Polish contrastive approach]

Książka naukowa recenzowana

Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2023
Streszczenie: Głównym celem monografii jest syntetyczne przedstawienie modeli derywacyjnych i złożeniowych dla języka francuskiego w ujęciu nazwotwórczym opartym na teorii metafizyki realistycznej w nurcie językoznawstwa kognitywnego. Zakłada ono, że podstawową funkcją znaków językowych jest nazywanie poznawanego świata i komunikacja językowa tej wiedzy. Po krótkim omówieniu różnych nurtów teoretycznych (w ujęciach semazjologicznych i onomazjologicznych) w pracach francuskich i polskich językoznawców w słowotwórstwie począwszy od XIX wieku do czasów obecnych, zdefiniowane są jednostki powstałe w wyniku procesów słowotwórczych, przede wszystkim derywaty i złożenia, z którymi łączą się inne (zapożyczenia i ucięcia). Przyjęta koncepcja nazwotwórcza zakłada, że u podstaw wyrazu utworzonego jest predykacja (na poziomie struktury ontologicznej-pojęciowej) o percypowanej właściwości bytu rzeczywistości, przynależąca do dyskursu i zawierająca znaczenie. Formy wyrazu derywowanego lub złożonego, czyli struktury morfologiczne, przynależą do poziomu systemu języka. Oba te poziomy (struktury pojęciowej i morfologicznej) są nierozerwalnie ze sobą złączone w utworzonym wyrazie. Wyrazy derywowane i złożone przynależą do trzech kategorii gramatycznych zawierających znaczenie leksykalne: rzeczowników, czasowników i przymiotników. Wyrazy utworzone łączą się z innymi w relacjach znaczeniowych (hiperonimii / hiponimii oraz holonimii / meronimii). Znaczenia przenośne (metonimia i metafora) wyodrębniane są bądź na etapie przed utworzeniem wyrazu (zachowuje on wówczas jedno tylko znaczenie,) bądź po utworzeniu (funkcjonuje wówczas jako nowa jednostka językowa, zdolna do przyjmowania dalszych znaczeń w nowych kontekstach stając się wyrazem polisemicznym). W derywacji afiksy i podstawy słowotwórcze sytuują się na dwóch odrębnych poziomach. Afiksy o znaczeniu gramatycznym dzielą się przede wszystkim na te, które operują między poszczególnymi częściami mowy (sufiksy) lub wewnątrz jednej (sufiksy, prefiksy i infiksy). Podstawa słowotwórcza ma znaczenie leksykalne ustalone w kontekście nazywania danego bytu. Poszczególne modele derywacyjne ukazują odrębne problemy: rzeczowniki derywowane (różnorodność składniowa i nazwowa), czasowniki derywowane (syntetyczne nazwy sytuacji), przymiotniki derywowane (złożoność w nazywaniu relacji meronimicznych, aktantowych). W złożeniach podstawowe rozróżnienie na endocentryczne i egzocentryczne opiera się na dwuczłonowej strukturze pojęciowej (element określany / określający) w zależności od obecności (lub nie) w strukturze morfologicznej leksemu desygnującego element określany). Poszczególne modele złożeniowe opierają się na relacjach konceptualnych, logicznych i aktantowych. Są to przede wszystkim rzeczowniki i przymiotniki złożone. Czasowniki złożone pojawiają się sporadycznie, zwłaszcza w terminologii medycznej. W opisie poszczególnych modeli derywacyjnych i złożeniowych zestawiane są formacje paralelne dla obu języków ukazujące podobieństwa w postrzeganiu i nazywaniu świata, bądź też formacje właściwe dla jednego tylko języka pozwalając zrozumieć mechanizm nazwotwórczy i pomagając tłumaczowi w podjęciu decyzji w przypadku braku ekwiwalentu.
Słowa kluczowe: słowotwórstwo, mechanizm nazwotwórczy, derywacja, złożenia, relacje znaczeniowe, formacje paralelne

---

Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Dorota Śliwa",
title = "Esquisse de la formation des mots en français avec des éléments de l’approche contrastive français-polonais",
year = "2023",
}

Cytowanie w formacie APA:
Śliwa, D. (2023). Esquisse de la formation des mots en français avec des éléments de l’approche contrastive français-polonais. Lublin: