Fryderyk Pautsch i jego obrazy w wiedeńskim Heeresgeschichtliches Museum
[Frederick Pautsch and his paintings at the Vienna Military History Museum]

Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowany

Czasopismo: Rocznik Historii Sztuki (ISSN: 0080-3472)
Rok wydania: 2015
Tom: 40
Strony od-do: 81-92
Streszczenie: Opracowania dotyczące Fryderyka Pautscha koncentrują się na części jego twórczości związanej z tematyką życia Hucułów. Jednym ze słabo rozpoznanych wątków jest jego sztuka z czasu I wojny światowej. Malarz służył w Kunstgruppe austriackiej Kriegspressquartier – formacji odpowiadającej za dokumentację i propagandę. Dorobek artystyczny tych jednostek pokazywano na licznych wystawach wojennych w Wiedniu, Berlinie Zurychu i innych miastach. Pautsch prezentował tu dużo obrazów wielokrotnie reprodukowanych w katalogach. Niektóre z dzieł znajdują się dziś w Heeresgeschichtliches Museum w Wiedniu (głównie oleje na tekturze). Malarze Kunstgruppe mieli tematy „obowiązkowe”: motywy życia żołnierzy na tyłach frontu i widoki podobnie zorganizowanych cmentarzy polowych, ale malowali też inne sceny. Początkowo kalectwa i śmierci nie było tu widać, jednak okrucieństwo wojny stopniowo zaczęło się ujawniać. Najpierw cenzura dopuściła na wystawy obrazy przedstawiające gehennę setek koni, współtowarzyszy w bólu i strachu. Także u Pautscha była to niewątpliwie kompensata fizycznych i psychicznych cierpień żołnierzy (od 1915 r. w katalogach coraz częściej pojawiają tytuły Końska padlina). Równocześnie artysta malował realistyczne (lekko ekspresjonistyczne) portrety frontowych towarzyszy i rosyjskich jeńców. Ta mnogość figur indywidualnie potraktowanych jeńców rozbija myślenie o wrogiej armii, jako bezimiennej frontowej masie. Wojenne obrazy Pautscha z Heeresgeschichtliches Museum i reprodukowane w wojennych katalogach odpowiadają formom malarskiego myślenia jakie artysta wypracował przed wojną. O ile jednak ujęcia realistyczne nie wyróżniają go spośród dziesiątków powstających wówczas portretów i widoków wojennej rzeczywistości, to ekspresjonistyczna deformacja kształtów w obrazach podobnych do dwu wersji Pogrzebu poległych pod Malhala drapieżnie przypomina o brutalnej sile niszczenia dominującej nad ludzkim losem. Rzeczywiście interesujące artystycznie, bo starannie skomponowane, nie będące jedynie notatką widoku, są te obrazy, w których dominuje przekształcenie rzeczywistości dbające też o piękno formy i dialog z tradycją malarską. Są one trudne do określenia stylistycznego . Taka jest Szarża pod Rokitną doprowadzająca dynamikę Matejkowskiej Bitwy pod Grunwaldem do kinetyzmu. Taka jest też przewrotna i wyrafinowana uroda bajkowych kolorów wojennego świata, przez który wędruje Sześciu pokonanych Rosjan. Szarża, przez aluzje plastyczne i wystawienie dzieła w 1918r. stawia pytania o sens walki, a Sześciu maszerujących Rosjan kieruje myśl na nieuchronną przemijalność ludzkich poczynań i coroczne nadchodzenie wiosny w odwiecznym porządku. To był dystans do własnego czasu, który rzadko kiedy przebijał z wojennych obrazów.
Słowa kluczowe: Fryderyk Pautsch, I wojna światowa, malarstwo, Kunstgruppe



Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Dorota Kudelska",
title = "Fryderyk Pautsch i jego obrazy w wiedeńskim Heeresgeschichtliches Museum",
journal = "Rocznik Historii Sztuki",
year = "2015",
pages = "81-92"
}

Cytowanie w formacie APA:
Kudelska, D. (2015). Fryderyk Pautsch i jego obrazy w wiedeńskim Heeresgeschichtliches Museum. Rocznik Historii Sztuki, 81-92.