D. Kudelska, Oni, żony i sztuka. Jacka Malczewskiego i Stanisława Wyspiańskiego portrety małżeńskie, w: Oblicza Narcyza: obecność autora w dziele, pod red. M. Cieśli-Korytowskiej, I. Puchalskiej, M. Siwiec, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008, s. 519-536 ISBN 978-83-233-2556-7
[D. Kudelska, Self-portrait of the artist with wife – the Wyspiańskis and the Malczewskis, in: Faces of Narcissus:the presence of the author of the inside the work, ed. by M. Cieśli-Korytowskiej, I. Puchalskiej, M. Siwiec, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008, s. 519-536 ISBN 978-83-233-2556-7]

Rozdział w recenzowanej książce naukowej

Miejsce: Kraków
Rok wydania: 2008
Tytuł publikacji: D. Kudelska, Oni, żony i sztuka. Jacka Malczewskiego i Stanisława Wyspiańskiego portrety małżeńskie, w: Oblicza Narcyza: obecność autora w dziele, pod red. M. Cieśli-Korytowskiej, I. Puchalskiej, M. Siwiec, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008, s. 519-536 ISBN 978-83-233-2556-7
Redaktorzy: Maria Cieśla-Korytowska, Iwona Puchalska, Magdalena Siwiec
Strony od-do: 519-536
Streszczenie: Stanisław Wyspiański i Jacek Malczewski wielokrotnie spotykali lub mijali się w krakowskich salonach i instytucjach artystycznych. Jednak świadectwa tych spotkań to tylko wspomnienia znajomych artystów (jak to, że Malczewski wyszedł zdegustowany przed zakończeniem premiery „Wesela”). Obaj często malowali autoportrety , choć oczywiście Wyspiański, przez przedwczesną śmierć, zostawił ich mniej. Obaj często poruszali wątki autoteliczne , obaj też , mimo ze zbuntowani przeciw Matejce, uparcie drążyli sposoby obecności i rozumienia historii i polskich mitów narodowych we współczesnym życiu. czynili to odmiennie od mistrza i siebie nawzajem. Dwa omawiane obrazy przedstawiają dwa małżeństwa – niedobrane pod wieloma względami, choć oczywiście, skala różnic mentalnych i kulturowych między paniami Teofilą Pytkówna, później Wyspiańską a Marią z Gralewskich Malczewską była ogromna. Świadomość możliwych sposobów użycia lustra jako sposobu zmanipulowania, a nie wiernego oddania rzeczywistości (jak chciał Alberti w swoim schemacie „kratkowania „ rzeczywistości). Autocharakterystyka obu artystów w omawianych portretowych popiersiach jest kształtowana przez pełną świadomość warsztatowych chwytów prowadzących od lustrzanego odbicia do portretowej charakterystyki. Nie jest to bowiem przełożenie na szczegółową wierność wyglądu realistycznego ujęcia. Obaj są na różne sposoby figuralnie „zamknięci”, budują dystans nie tylko w stosunku do widza, są też w stosunku do obu małżonek. Obaj też mają na sobie specyficzne dla siebie ubrania (Wyspiański – kożuch, a Malczewski za duży szynel) – jako integralne elementy autocharakterystyki. Subtelne budowanie relacji przez ustawienie postaci, kolorystyczne niuanse w różnych, ale w obu wypadkach dość wąskich gamach barwnych i nawiązania do wcześniejszych wizerunków sprawiają, że „zaglądamy pod „odbicie w powierzchni lustrzanej” jako idiomu realizmu.
Słowa kluczowe: Jacek Malczewski, Stanislaw Wyspianski, Maria Malczewska, teofila Wyspiańska, modernizm, Młoda POlska,autoportret, żona artysty,małżeństow artysty, muza, malarstwo 19. i 20. wieku