Płciowość duszy – rozwiązaniem tajemnicy płci?
[The sex of the soul - solution of the riddle of sexes?]

Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowany

Czasopismo: Cywilizacja (ISSN: 1643-3637)
Rok wydania: 2016
Tom: 58
Strony od-do: 21-40
Streszczenie: W historii kultury pojawiały się różne próby zrozumienia zjawiska płciowości człowieka, jego przyczyn i zasięgu, w jaki determinuje zachowanie istot ludzkich, a także na tym tle - stosownie do uzyskanego czy jakoś wypracowanego rozumienia relacji między człowieczeństwem i płciowością - jakiegoś ukształtowania życia praktycznego. Racjonalnym poznaniem rzeczywistości w jej fundamentalnych, koniecznych strukturach od początku racjonalnej refleksji w naszej cywilizacji łacińskiej zajmowała się filozofia. Artykuł omawia filozoficzne przesłanki przemawiające za możliwością sformułowania koncepcji płci duszy . Należy mieć nadzieję, ze samo sformułowanie jako przekraczające ramy tego artykułu dokona się w późniejszym czasie. I. Filozofia i jej rola w odkrywaniu rzeczywistości. W podstawowym dziele Arystotelesa pt. „Metafizyka” na początku IV księgi znajdujemy taką definicję tej dziedziny filozofii: „Istnieje nauka, która bada byt jako byt i przysługujące jej własności istotne”. Powyższa definicja określiła zadania i cele części teoretycznej filozofii, w której chodziło o poznanie prawdy dla niej samej, czyli uzgodnienie ludzkiego poznania z rzeczywistością taką, jaką jest ona „sama w sobie”, o uzyskania maksimum wiedzy o niej. Praktyczna część filozofii zorientowana była na poznanie tych aspektów świata realnego, które są powiązane z ludzkim działaniem, jak również rozeznanie takich aspektów ludzkiej natury, w celu lepszego i skuteczniejszego (czyli ogólnie doskonalszego) jego wykonywania. Część pojetyczna (od gr. poiein – wytwarzać, produkować) filozofii z kolei zainteresowana była wszystkim, co służy procesom twórczym zarówno po stronie człowieka, jak i materiału, z którego wykonywane są produkowane rzeczy. Ich celem była albo poprawa jakości życia poprzez tworzenie narzędzi i przedmiotów codziennego użytku (technika), albo doskonalenie ludzkich władz osobowych poprzez wytwarzanie rzeczy pięknych, ewentualnie wykonywanie różnych czynności nazywanych dziś artystycznymi (łac. ars - sztuka), jak przedstawienia teatralne, koncerty muzyczne, itp. W tym kontekście płeć człowieka została potraktowana jako przypadłość, a nie własność istotna, gdyż w starożytnych początkach namysłu nad człowiekiem rozumiano ją jako fenomen czysto biologiczny, zatem wspólny ze światem zwierząt. Człowiek zaś jest człowiekiem niezależnie od zróżnicowania płciowego, jak sądzono, a to ze względu na posiadanie czynnika rozumnego, co wyrażała „różnica gatunkowa” w starożytnej definicji: „zwierzę rozumne” (podobnie spotykana w biologicznej systematyce: homo sapiens). Zatem problemy płci z konieczności spowodowanej koncepcją poznania filozoficznego zostały umiejscowione nie w filozofii teoretycznej, ale przeniesione do praktycznej, bardziej nastawionej na różne okoliczności życia. Ta zaś, oprócz „indywidualnej” etyki, zajmuje się problematyką relacji społecznych i politycznych w formie ekonomiki (w wersji klasycznej jej przedmiotem były relacje osobowe między domownikami oraz majątkowe), a także polityki (relacje zbiorowe pomiędzy wszystkimi członkami społeczności, forma sprawowania rządów, ustrój, prawo, itp.). Chyba jedynymi usiłowaniami „teoretycznego” potraktowania fenomenu płci była Platona próba dojrzenia racji o charakterze bytowym (ontycznym) występowania tego zjawiska, przedstawiona w dialogu „Uczta” w mowie Arystofanesa (słynna metafora podziału jednej „pełnej” istoty ludzkiej na dwie połowy, przez co stały się one płciowe i zmuszone są do poszukiwania swej brakującej części, w celu odzyskania pierwotnej jedności-doskonałości), a także różne konteksty religijne. W cywilizacji łacińskiej jeden pochodzi z Księgi Rodzaju, mówiący o stworzeniu jednego człowieka jako mężczyzny i niewiasty, który to mężczyzna opuszcza ojca i matkę i łączy się z żoną, tworząc z nią „jedno ciało”. Natomiast drugi znany jest z listów św. Pawła, nauczającego o jedności kościoła jako Ciała Chrystusa, którego On jest głową, co ma analogiczny odpowiednik w relacji małżeńskiej.
Słowa kluczowe: ciało, płeć, kobieta, mężczyzna, dusza



Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Zbigniew Pańpuch",
title = "Płciowość duszy – rozwiązaniem tajemnicy płci?",
journal = "Cywilizacja",
year = "2016",
pages = "21-40"
}

Cytowanie w formacie APA:
Pańpuch, Z. (2016). Płciowość duszy – rozwiązaniem tajemnicy płci?. Cywilizacja, 21-40.