Inteligencja osobowa a "sztuczna"
[Personal and "Artificial" Intelligence]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Ateneum Kapłańskie (ISSN: 0208-9041)
Rok wydania: 2025
Tom: 184
Numer czasopisma: 2(696)
Strony od-do: 214-244
Streszczenie: Artykuł jest próbą umieszczenia spodziewanych i aktualnych możliwości czy osiągnięć techniki komputerowej związanych z fenomen nazywanym „sztuczną inteligencją” w kontekście osobowej (ludzkiej) inteligencji. W publikacjach poświęconych tej tematyce zwraca się uwagę, że mówienie o możliwościach „s.i” zakłada już jakieś rozumienie podstawowego sensu inteligencji jako cechy istotnej człowieka. Jednak tutaj, co podkreślane, panują rozbieżności na temat tego, na czym ona polega. W pierwszej części artykułu zwrócono uwagę na fakt występowania tej właściwości poznania człowieka w kontekście całego bytu człowieka i jej roli w jego życiu osobowym, ostatecznie skierowanym ku jego spełnieniu się – osiągnięciu szczęścia. Od czasów starożytnych istnieje nauka filozoficzna, współcześnie nazywana antropologią filozoficzną, która bada byt ludzki i przysługujące mu właściwości istotne, a taką jest właśnie inteligencja. Podkreślano, że od początku nauka ta miała charakter realistyczny, gdyż poznanie prawdy o człowieku ma nie tylko doniosłe znaczenie teoretyczne, ale przede wszystkim praktyczne, gdyż bez rozumienia siebie i własnego przeznaczenia nie jest możliwe autentyczne spełnienie się człowieka, osiągnięcie szczęścia. W części ogólnej poświęconej ludzkiej inteligencji zarysowano jej wymiary: teoretyczny, praktyczny, związany ze sztuką i techniką, społeczny i religijny. W części szczegółowej wskazano na pięć sprawności (cnót, doskonałości) poznawczych człowieka, w jakich objawia się ludzka inteligencja: teoretyczna w trzech jako mądrość, intuicja intelektualna, wiedza naukowa, a inteligencja praktyczna jako sztuka i roztropność. Trzecia cześć artykułu jest próbą wykluczenia tych własności ludzkiej inteligencji, które nie będą mogły być zrealizowane przez programowane, trenowane czy nawet samouczące się systemy komuterowe nazywane „s.i.” ze względu na ich status bytu materialnego. Ludzka, osobowa inteligencja w swoich funkcjach realizuje się w sposób podstawowy we władzy niematerialnej - intelekcie, pochodzącej bezpośrednio od niematerialnej zasady bytu i działania człowieka – duszy ludzkiej. Wtórnie przy współpracy stowarzyszonych z tą władzą funkcji mózgowych. Ze względu właśnie na sposób istnienia człowieka jako złożonego z duszy i ciała, człowiek w swym poznaniu posługuje się znakami i językiem, a te ostatecznie mają jakaś postać materialną i noszą na sobie znamię racjonalności poznawczej, pochodzącej z intelektu. Systemy informatyczne jako operujące również dzięki językom programowania są zdolne do operacji na znakach, a dzięki programowaniu i tworzeniu dla nich inteligentnych algorytmów przez człowieka, mogą tymi znakami jako różnymi rodzajami danych również w racjonalny (i wtórnie inteligentny) sposób operować, w zależności od celu wyznaczanego przez człowieka. Ze względu na zwielokrotnione przez moc obliczeniową maszyn możliwości operowania danymi, systemy informatyczne „s.i.” mogą zostać wykorzystane do wielu różnych zadań niedostępnych w tym zakresie dla człowieka. Stwarza to nowe możliwości stojące przed tymi systemami, a także otwiera liczne możliwości ich zastosowania w różnych dziedzinach życia, gdzie wykorzystuje się w różny sposób przetwarzanie danych. Problem polega na tym, w jaki sposób będą te możliwości wykorzystywane, dla dobra człowieka czy ostatecznie obrócą się przeciw niemu. W końcowej części artykułu zasygnalizowano również pewne dodatkowe oprócz moralnych problemy, jakie już zidentyfikowano oraz trudności i szanse, jakie wiążą się z możliwymi zastosowaniami systemów „s.i ”.
Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, ludzka inteligencja, intelekt, poznanie, myślenie maszynowe
Dostęp WWW: http://www.ateneumkaplanskie.pl/
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Zbigniew Pańpuch",
title = "Inteligencja osobowa a ''sztuczna''",
journal = "Ateneum Kapłańskie",
year = "2025",
number = "2(696)",
pages = "214-244"
}
Cytowanie w formacie APA:
Pańpuch, Z. (2025). Inteligencja osobowa a "sztuczna". Ateneum Kapłańskie, 2(696), 214-244.