Władze diecezji kieleckiej wobec problemów Wielkiej Wojny i pierwszych lat niepodległości 1914-1921.
[The authorities of the Kielce diocese in the face of the problems of the Great War and the first years of independence 1914-1921]
Artykuł naukowy w wydawnictwie zbiorowym recenzowanyNazwa konferencji: Na stos rzuciliśmy nasz życia los… W setną rocznicę Niepodległości Polski”
Miejsce: Kielce-Warszawa
Rok wydania: 2023
Tytuł publikacji: "Na stos rzuciliśmy nasz życia los". W rocznicę odzyskania niepodległości.
Redaktorzy: Stanisław Wiech Michał Zawisza
Strony od-do: 182-199
Streszczenie: W momencie wybuchu Wielkiej Wojny w sierpniu 1914 r. diecezja kielecka podzielona była na 8 dekanatów, których granice w przybliżeniu pokrywały się z obszarami poszczególnych powiatów, 17 wicedekanatów i 249 parafii. Na terenie diecezji znajdował się jeden klasztor sióstr Norbertanek w Imbramowicach z 11 zakonnicami oraz 10 domów sióstr Miłosierdzia z 46 zakonnicami. Funkcję zwierzchnika diecezji sprawował od 1910 r. przez cały omawiany okres bp Augustyn Łosiński. Na czele Konsystorza kieleckiego nazywanego Kurią Biskupią stał ks. Bogumił Czerkiewicz. Pod względem wyznaniowo-narodowościowym obszar diecezji kieleckiej w większości zamieszkiwała ludność polska wyznania rzymskokatolickiego w liczbie 1. 169 220 wiernych i mniejszość żydowska – wyznania mojżeszowego – 300 480 osób (1921). Pod względem struktury zawodowej w przeważającej części obszar diecezji kieleckiej zamieszkiwała ludność wiejska (ok. 75%,). Podstawą utrzymania wiernych w diecezji kieleckiej było rolnictwo. Drugą co do liczebności grupę społeczną zamieszkującą terytorium diecezji kieleckiej, głównie w Zagłębiu Dąbrowskim oraz w dużych ośrodkach miejskich, byli robotnicy. Przyjmuje się, że stanowili oni ok. 20% ogółu wiernych diecezji. W związku z prowadzeniem działań wojennych i dynamicznie zmieniającej się sytuacji bojowej w pierwszym okresie Wielkiej Wojny, od sierpnia 1914 r. do maja 1915 r. sprawowanie przez bp. Łosińskiego jurysdykcji nad całym obszarem diecezji kieleckiej było niemożliwe, tak więc centralne instytucje zarządzające diecezją, w tym okresie, z powodu trudności komunikacyjnych i zakazów wojennych, nie miały bezpośredniego wpływu na działalność duszpasterzy i życie religijne. W ciągu pierwszych dziesięciu miesięcy działań wojennych (sierpień 1914-maj 1915) diecezja kielecka poniosła olbrzymie straty materialne: całkowicie lub w bardzo poważnym stopniu zostało zniszczonych 8 kościołów, w różnym stopniu uszkodzono 50 świątyń, zniszczono całkowicie 5 plebanii, uszkodzono w różnym stopniu 19 plebanii, zniszczono zabudowanie plebańskie w różnym stopniu w 71 parafiach, dokonano zniszczeń na cmentarzach w 36 parafiach. Najwięcej zniszczeń (ponad 90%) dokonali Austriacy i Niemcy. Wielka Wojna spowodowała zniszczenia nie tylko budynków kościelnych, ale również osiedli ludzkich: całych miast i wiosek, w których mieszkali niewinni ludzie. Zniszczenia wojenne i rozprzestrzeniające się choroby wśród mieszkańców diecezji przyczyniły się do wywołania niepokojów społecznych na wsi kieleckiej i w środowisku robotniczym Zagłębia Dąbrowskiego. W 1918 r. wybuchła mstyczowska sprawa Kościoła demokratycznego zorganizowanego przez ks. Andrzeja Huszno. Podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920 r., agitacja za kościołem demokratycznym dotarła również do lewicowo nastawionej części nauczycielstwa w różnych szkołach funkcjonujących na terytorium diecezji kieleckiej.
Słowa kluczowe: diecezja kielecka, biskup Augustyn Łosiński, Wielka Wojna, zniszczenia wojenne, jurysdykcja kościelna, działalność charytatywna, odbudowa kościołów, kościół narodowy, agitacja lewicowa, wojna polsko-bolszewicka, nowe parafie
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Tomasz Gocel",
title = "Władze diecezji kieleckiej wobec problemów Wielkiej Wojny i pierwszych lat niepodległości 1914-1921.",
journal = "",
year = "2023",
pages = "182-199"
}
Cytowanie w formacie APA:
Gocel, T. (2023). Władze diecezji kieleckiej wobec problemów Wielkiej Wojny i pierwszych lat niepodległości 1914-1921. , 182-199.