Психолексична таксономія лексикону особистості: Перспективи досліджень української мови
[Taxonomy of the personality lexicon: prospects for Ukrainian language studies]

Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowany

Czasopismo: ПСИХОЛОГІЧНИЙ ЧАСОПИС (ISSN: 2414-004X)
Współautorzy: Olena Kuts
Rok wydania: 2019
Tom: 5
Numer czasopisma: 8
Strony od-do: 44-64
Streszczenie: Celem artykułu jest przegląd podstaw taksonomii psycholeksykalnej języków naturalnych, podsumowanie wyników przeprowadzonych badań psycholeksykalnych, a także ukazanie perspektyw badań ukraińskiego leksykonu różnic indywidualnych i ich znaczenia. Założenie, że psychologiczne różnice osobowości są zakodowane w języku, sięga czasów Galtona, a sformułowane przez Goldberga stały się podstawą badań psycholeksykalnych. Przeprowadzając badania psycholeksykalne konkretnego języka naturalnego, można zidentyfikować strukturę leksykonu używanego do opisu osoby, zidentyfikować specyficzne cechy danego języka oraz ustalić podobieństwo struktury różnych języków w celu ustalenia stopnia uniwersalności cech osobowości. Pierwsze badania psycholeksyczne leksykonu ukraińskiego polegały na klasyfikacji terminów opisujących indywidualne różnice między ludźmi. W wyniku analizy uniwersalnego słownika ukraińskiego zidentyfikowano 20 024 takich deskryptorów. Dzięki analizie semantycznej zidentyfikowano wśród nich 1 634 odrębnych morfemów, opisujących różnice między ludźmi w sferze osobowości. Otwiera to perspektywę przeprowadzenia ilościowych badań psycholeksykalnych różnych części języka zawierających deskryptory osobowości. Najbogatszą częścią języka dla takich terminów w wielu językach są przymiotniki, w ramach których zidentyfikowano Wielkie Czynniki (np. Wielka Piątka). Inne części języka, takie jak rzeczowniki i rzeczowniki typologiczne, przymiotniki i czasowniki, również mają dużą wartość dla leksykalnych badań, ponieważ uzupełniają strukturę przymiotników o specyficzne terminy zawarte wyłącznie w tych częściach języka. Rzeczowniki typologiczne stanowią szczególną grupę, ponieważ spośród zidentyfikowanych unikalnych morfem, 22,0% morfemów pochodzi od rzeczowników typologicznych, które opisują różnice indywidualne, stanowiąc 13,0% wszystkich unikalnych morfemów osobowości. Najmniej zbadaną grupą są czasowniki opisujące osobowość. Są one również ważne dla badań leksykalnych, ponieważ opisują tymczasowe działanie, które charakteryzuje jednostkę, przy czym nazywając określone zachowania, nie zawierają ich oceny wartościującej. Zastosowanie bardziej rozpowszechnionego restrykcyjnego podejścia w badaniach leksykalnych umożliwia porównanie wyników badań leksykalnych w wielu innych językach. W celu głębszego zbadania struktury słownictwa ukraińskiego w przyszłości należy zwrócić uwagę nie tylko na deskryptory osobowości, ale także na indywidualne różnice w światopoglądzie, reakcje poznawcze, emocjonalne i motywacyjne na innych ludzi, oceny społeczne i stany emocjonalne. Wyniki ilościowych badań psycholeksycznych będą sprzyjać dyskusji na temat uniwersalności pomiarów osobowości, a także ujawnią specyficzne cechy osobowości mówców ukraińskich i stworzą podstawę do opracowania modeli i narzędzi badawczych specyficznych dla kultury.
Słowa kluczowe: taksonomia psycholeksykalna, osobowość, różnice indywidualne, ukraiński
Dostęp WWW: http://www.apsijournal.com/index.php/psyjournal/article/view/638
DOI: 10.31108/1.2019.5.8.3

---

Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Oleg Gorbaniuk and Olena Kuts",
title = "Психолексична таксономія лексикону особистості: Перспективи досліджень української мови",
journal = "ПСИХОЛОГІЧНИЙ ЧАСОПИС",
year = "2019",
number = "8",
pages = "44-64"
}

Cytowanie w formacie APA:
Gorbaniuk, O. and Olena Kuts(2019). Психолексична таксономія лексикону особистості: Перспективи досліджень української мови. ПСИХОЛОГІЧНИЙ ЧАСОПИС, 8, 44-64.