Etyka jako filozoficzny namysł nad moralnością
[Ethics as a Philosophical Considerations about Morality]

Rozdział w recenzowanej książce naukowej

Miejsce: Warszawa
Rok wydania: 2008
Tytuł publikacji: Etyka zawodu psychologa
Redaktorzy: Jerzy Brzeziński
Strony od-do: 17-31
Streszczenie: Moralność rozumiana najogólniej jako uznane reguły zachowania człowieka jest przedmiotem namysłu wielu nauk: socjologii, psychologii, prawa, teologii i filozofii. Filozoficzny namysł nad moralnością nazywamy etyką. Charakterystyczne dla etyki jest nie tylko przedstawianie reguł postępowania, lecz przede wszystkim ich uzasadnianie, czyli podawanie racji, dla których miałyby być moralnie powinne. Moralna powinność działania - w przeciwieństwie do powinności związanej z realizacją warunków koniecznych do osiągnięcia określonych stanów rzeczy lub prawdopodobieństwa pojawienia się żądanych skutków - jest powinnością niezależną od naszego chcenia, tj. nie można jej prosto uchylić wskazując na brak ochoty do spełnienia określonego działania. Jeśli niezależna od chcenia, to kolejne pytanie, jakie należałoby postawić w filozoficznej refleksji nad moralnością, jest pytaniem o źródło i kryterium moralnej powinności działania. W poszukiwaniu tego źródła filozofowie nie mówią jednym głosem: proponują - między innymi - by za kryterium to uznać osiąganie różnie rozumianego szczęścia własnego (eudajmonizm) bądź społeczności (utylitaryzm), rodzaj społecznej umowy lub dobro osoby ludzkiej (personalizm). Moralna powinność działania ma charakter zinternalizowany, tj. wiążący człowieka nie w imię posłuszeństwa zewnętrznym nakazom, lecz „samozwiązania”, uznania respektowanych norm za własne. Jakkolwiek etyka jest filozoficzną i normatywną teorią moralnej powinności działania, specyfika prowadzonych przez nią refleksji polega na tym, że jej zastosowanie jest praktyczne - odnosi się ostatecznie do dobrego, tj. moralnie prawego życia człowieka.