Existentia – Ego – Persona. Problem doświadczenia wewnętrznego i transcendencji osoby
[Existentia - Ego - Persona. The problem of the inner experience and transcendence of the person]

Rozdział w recenzowanej książce naukowej

Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2020
Tytuł publikacji: Kim jest człowiek? Współczesne debaty antropologiczne
Redaktorzy: Andrzej Maryniarczyk, Natalia Gondek
Strony od-do: 51-73
Streszczenie: Temat osoby w pewnym sensie zajmuje centralne miejsce w filozofii, gdyż wskazuje na najdoskonalszy sposób istnienia. Jedną z podstaw takiego stwierdzenia jest dostrzeżenie wyjątkowości fenomenu, który nazywamy „wnętrzem osoby”. Rzeczywistość, o której tu mowa, nie daje się do końca wyrazić w zobiektywizowanym języku, z uwagi na jej skrytość, niedostępność i pewną tajemniczość. Ponieważ jednak osoba jest jednocześnie rzeczywistością obiektywnie dostępną, można określić ją jako „obiektywną wewnętrzność”, wyznaczając w jej obrębie obszary badawcze mniej lub bardziej zobiektywizowane. Do dziedzin tych należą doświadczenia: własnego „ja” (tzw. doświadczenie wewnętrzne) oraz transcendencji („przekraczania” siebie). Oba powyższe tematy, tj. doświadczenie wewnętrzne i transcendencję osobową, w wielu wpływowych nurtach filozoficznych rozpatrywano w oderwaniu od ich podmiotu, ignorując fakt ich nierozłączności od tematu osoby. Autonomiczne potraktowanie tych zagadnień okazało się dla wielu drogą do immanentyzmu, w którym zabsolutyzowany został wymiar pozafizyczny podmiotu. Dziś podobne wątki z trudem bronią się w dysputach antropologicznych, wobec naporu redukcji naturalistycznych, sprowadzających zarówno doświadczenie „ja”, jak i doświadczenie transcendencji, do wysublimowanych funkcji neuropsychologicznych lub tym podobnych, osadzonych w jakimś typie ontologii ostatecznie materialistycznej. Proponowana w tym artykule refleksja podejmuje wybrane aspekty tego problemu i ujmuje go pod pewnym kątem. Przedstawiono najpierw, w ogólnym zarysie, dwie tradycje ujmowania zagadnień związanych z doświadczeniem wewnętrznym i transcendencją osobową. Każdej z tych tradycji został przydzielony, na zasadzie pewnego klucza interpretacyjnego, jeden z dwóch pierwszych tytułowych terminów: existentia – ego, potraktowanych ogólnie i symbolicznie. Existentia określa tradycję koncentrującą się na doświadczeniu jednostkowym osoby, zaś ego – tę, która kładzie szczególny nacisk na subiektywne aspekty bycia człowiekiem. Trzeci tytułowy termin, persona, zarezerwowany jest dla tradycji związanej z klasyczną koncepcją osoby, sięgającą korzeniami do filozoficznych teorii Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu. Jedną z najpełniejszych współczesnych opracowań tej koncepcji jest realistyczna metafizyka osoby powstała w lubelskiej szkole filozoficznej. Ostatnia część niniejszej refleksji jest próbą wykazania, iż rozwiązania wynikające z klasycznej koncepcji osoby są w stanie przezwyciężyć problemy zaobserwowane w obu prezentowanych wcześniej tradycjach filozoficznych.
Słowa kluczowe: osoba, transcendencja, doświadczenie wewnętrzne, metafizyka osoby, antropologia filozoficzna
Dostęp WWW: http://katalog.nukat.edu.pl/lib/item?id=chamo:4953044&fromLocationLink=false&theme=nukat