Esse personale. Zwrot w rozumieniu człowieka
[Esse personale. A turn in understanding man]

Rozdział w recenzowanej książce naukowej

Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2018
Tytuł publikacji: Nieprzemijająca nowość filozofii św. Tomasza z Akwinu
Redaktorzy: Andrzej Maryniarczyk, Natalia Gondek, Wojciech Daszkiewicz
Strony od-do: 195-213
Streszczenie: Treścią artykułu jest próba ukazania źródeł koncepcji 'esse personale' w myśli św. Tomasza z Akwinu, będącej podstawą dla personalistycznych ujęć człowieka w ramach filozofii realistycznej. Akwinata w kontekście interesującego nas problemu opracował dwie istotne dziedziny: (1) metafizyczną teorię 'esse' (istnienia) jako aktu bytu oraz (2) formułowaną zasadniczo na gruncie rozważań teologicznych teorię osoby jako wyjątkowego typu bytu. Mimo iż w pismach Akwinaty nie znajdujemy rozwiniętej koncepcji 'esse personale' w odniesieniu do człowieka, analiza innych tez systemu pozwala na sformułowanie tej koncepcji w sposób wystarczający dla ugruntowania podstaw antropologicznego personalizmu. Szczególne znaczenie mają tu twierdzenia Akwinaty dotyczące natury ludzkiej duszy, przekazującej ciału własny akt istnienia, a także prymat 'esse' jako aktu bytu, indywidualny charakter istnienia wobec ogólnej treści istoty bytu, a także dostrzeżenie roli doświadczenia wewnętrznego w uzasadnianiu specyfiki bytu ludzkiego. Koncepcja osobowego istnienia jest rezultatem zastosowania metafizycznej teorii 'esse' do wyjaśnienia specyfiki ludzkiej osoby. Ten nowy sposób rozumienia człowieka był istotnym zwrotem w refleksji antropologicznej. Podstawową racją bytu osoby jest 'esse personale', pozwalające spojrzeć na człowieka zarówno przy wykorzystaniu tradycyjnych narzędzi metafizycznych, wyjaśniających go w porządku realno-bytowym, jak i w perspektywie otwierającej się na zdobycze filozofii nowożytnej i współczesnej, odwołujące się do egzystencjalnego doświadczenia „ja”. Takie właśnie połączenie perspektyw stało się fundamentem dokonań dwóch wybitnych antropologów Filozoficznej Szkoły Lubelskiej: K. Wojtyły i M. A. Krąpca, którzy podjęli próbę rozwinięcia antropologicznej koncepcji Akwinaty. Obaj na różne sposoby (komplementarnie) wskazywali na 'esse personale' jako na ostateczną zasadę wyjaśniającą człowieka. Syntetyczne omówienie tych dokonań zostało przedstawione w drugiej części artykułu.
Słowa kluczowe: Tomasz z Akwinu, Karol Wojtyła, Mieczysław Albert Krąpiec, antropologia, osoba, osobowe istnienie, esse personale, istnienie, esse