Planetoidy w świetle współczesnych koncepcji filozoficznych. Studia z epistemologii historycznej
[Asteroids in the light of contemporary philosophical concepts. Studies in historical epistemology]
Książka naukowa recenzowanaMiejsce: Kraków
Rok wydania: 2020
Redaktorzy: Adam Adamczyk, Barbara Turnau
Streszczenie: Planetoidy to jeden z głównych celów badawczych astronomii planetarnej, ale zarazem terra incognita w filozofii. Poznaniu naukowemu tych obiektów praktycznie nie towarzyszy refleksja filozoficzna. Tymczasem jest wiele problemów, które z powodzeniem mogłyby być eksplorowane nie tylko przez filozofię nauki czy metodologię poznania naukowego, ale także przez filozofię języka czy ontologię przyrodniczą. W niniejszej pracy, z pespektywy poznawczej epistemologii historycznej, podejmowane są takie zadania jak precyzacja pojęcia śmiałej hipotezy, egzemplifikowanie dystynkcji pojęciowej pomiędzy atrybutywnym i referencyjnym użyciem deskrypcji określonych, czy poszukiwanie adekwatnego ujęcia klasycznej problematyki indywiduów na gruncie praktyki badawczej astronomii planetarnej. Głównym problemem analizowanym w niniejszej pracy jest zagadnienie synchronicznej i diachronicznej identyczności planetoid. Nadrzędnym celem było jednak ukazanie (potencjalnej) roli filozofii w lepszym (rozumiejącym) uchwyceniu historycznego i współczesnego poznania naukowego, ale także w dostarczaniu nauce narzędzi służących do precyzacji stosowanego w nauce aparatu konceptualnego. W pierwszym rozdziale pracy popperowskie pojęcie śmiałej hipotezy jest analizowane w kontekście akceptacji w astronomii drugiej połowy XX wieku hipotezy istnienia księżyca planetoidy (532) Herculina. Chociaż teza o istnieniu tego obiektu została ostatecznie odrzucona, to jednak hipoteza o istnieniu księżyców planetoid została zaakceptowana. Sądzę, że do wprowadzonych przez Poppera warunków 1) bogatej treści empirycznej i 2) względnego sukcesu empirycznego, które miały charakteryzować śmiałą hipotezę należy dodać trzeci warunek minimalizowania błędu drugiego rodzaju (w ujęciu zaproponowanym przez Neymana i Pearsona). Z perspektywy historycznej możemy odróżnić śmiałe hipotezy od pozostałych hipotez na tej zasadzie, że dopiero w tej perspektywie znana jest wartość logiczna hipotezy zerowej. Można zatem powiedzieć, że śmiała hipoteza to taka hipoteza, która nie tylko posiada bogatą treść empiryczną i odniosła względny sukces empiryczny, ale przede wszystkim taka, która odrzuca konserwatywną strategię badawczą wyrażającą się w popełnianiu błędu drugiego rodzaju. Ten oczywisty wydawałoby się warunek nie został jednak explicite sformułowany ani w rozważaniach Poppera na temat śmiałej hipotezy, ani w pracach, które krytycznie do tych rozważań nawiązywały. W drugim rozdziale pracy planetoidy były analizowane jako indywidua czasoprzestrzenne. W nawiązaniu do klasycznych prac Strawsona, ale także do nowszej tradycji rozwijanej w ramach współczesnej filozofii analitycznej została udzielona odpowiedź na pytanie, czy nazwy własne planetoid można interpretować jako derywaty deskrypcji, czy jako tzw. sztywne desygnatory? Odpowiedź nie była jednoznaczna. Wykazałem, że nazwy własne planetoid z jednej strony można zinterpretować jako sztywne desygnatory w rozumieniu hybrydowej teorii odniesienia (nazw własnych), ale z drugiej można je równocześnie traktować jako derywaty deskrypcji określonych w rozumieniu zmodyfikowanej wersji deskrypcjonizmu. W trzecim rozdziale został ukazany historyczno-filozoficzny kontekst wypracowanego jeszcze w ramach XVII-wiecznej astronomii kryterium identyczności genetycznej dla komet. Kryterium to polega na wykorzystaniu parametrów keplerowskich orbity komety jako czynników identyfikujących dany obiekt. W pracy zostało pokazane, że kryterium identyczności genetycznej wypracowane dla komet z powodzenie było stosowane także do (zagubionych) planetoid. Zostały przeanalizowane przypadki planetoidy (719) Albert, (69260) Hermes i 2010 WC9 oraz planety karłowatej (1) Ceres. Sześć parametrów określanych symbolicznie jako: T, e, i , q, ω, Ω można zinterpretować jako elementy konstytuujące identyczność genetyczną planetoid.
Słowa kluczowe: epistemologia historyczna, planetoidy, historia astronomii planetarnej, ontologia, kryteria identyczności, sztywny desygnator, śmiała hipoteza, indywidua
Dostęp WWW: https://universitas.com.pl/produkt/4072/Planetoidy-w-swietle-wspolczesnych-koncepcji-filozoficznych-Studia-z-epistemologii-historycznej
Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Zenon Roskal",
title = "Planetoidy w świetle współczesnych koncepcji filozoficznych. Studia z epistemologii historycznej",
year = "2020",
}
Cytowanie w formacie APA:
Roskal, Z. (2020). Planetoidy w świetle współczesnych koncepcji filozoficznych. Studia z epistemologii historycznej. Kraków: