Mit państwa
[The Myth of State]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Cywilizacja (ISSN: 1643-3637)
Rok wydania: 2016
Tom: 56
Strony od-do: 45-63
Streszczenie: We współczesnej kulturze słowo „mit” kojarzy się najczęściej dzięki powszechnej edukacji ze starożytnymi mitologiami różnych kultur czy narodów. W naszej kulturze najpowszechniejsze są mity greckie i rzymskie oraz czasami słowiańskie, będące świadectwem dawnej kultury plemion słowiańskich, zamieszkujących tereny Europy, z zachowanymi śladami w postaci wierzeń, porzekadeł, zwyczajów, przesądów, etymologii słów. Funkcje mitu w podejmowanych od pradawnych czasów próbach zrozumienia i wyjaśniania otaczającej rzeczywistości analizowali myśliciele już od czasów starożytnych, począwszy od Platona i Arystotelesa . Ponieważ adekwatne rozpoznanie i zrozumienie rzeczywistości jest sprawą wymagającą znacznego wysiłku poznawczego, pierwsze - bo już starożytne - opowiadania mitologiczne z konieczności niejako zawierały elementy religijne i racjonalne, oparte o zdroworozsądkowe poznanie czy wnikliwą obserwację, ale również wymyślone, fantastyczne, które w różnym stopniu i proporcji wypełniały ich zawartość z intencją stworzenia w miarę spójnej i wyjaśniającej rzeczywistość całości. Z tej racji bardziej potocznym rozumieniem mitu obecnie jest jakiś wymysł w formie rozbudowanej i nawet wspartej różnorodną argumentacją opowieści na jakiś temat, w rzeczywistości fikcyjnej, bajkowej, wymyślonej, podobnej do powieści czy scenariusza filmowego, mającego luźny związek z rzeczywistością. Jednak dla uwiarygodnienia całości scenariusza czy powieści te odniesienia do realnej rzeczywistości muszą się znajdować, aby w odbiorcy stworzyć wrażenie realnej możliwości sytuacji, postaci czy wydarzeń przedstawianych. Osobę wymyślającą i opowiadającą różne „niestworzone historie”, ale stwarzającą wrażenie wiary w przedstawiane treści czasami nazywa się mitomanem. Rzeczą godną uwagi jest fakt stopniowego przekształcenia się mitologii w to, co obecnie nazywa się propagandą, ideologią czy reklamą. O ile mit początkowo funkcjonował bardziej w kontekście teoretycznym, bowiem miał zasadniczo zaspakajać ciekawość poznawczą odnośnie początków wszystkich rzeczy, ale także aktualnie funkcjonującej rzeczywistości, która wymykała się zrozumieniu i prostym, opartym na świadectwie zmysłów wyjaśnieniom, o tyle obecnie w dobie dość znacznego zaawansowania poznania naukowego (w tym teologicznego) ta funkcja dawnych mitów uległa znacznemu osłabieniu. Są one obecnie traktowane jako źródło historyczne i czynnik inspirujący, zawierający pewne intuicje poznawcze, które po zastosowaniu naukowych metod poznania mogą odsłonić przed badaczami nowe, niezbadane jeszcze aspekty rzeczywistości. Natomiast elementy treściowo – poznawcze, charakterystyczne dla mitu, zostały wykorzystane w różnorodnym masowym oddziaływaniu na społeczeństwo. Celem było tu wywołanie odpowiednich (dla zamiarów wywołującego) postaw osobistych, ale traktowanych jako społeczne, ze względu na masowość oddziaływania (przeważnie zastosowanie ma tu ideologia), społecznych w aspekcie politycznym (tu zastosowanie ma zasadniczo propaganda) i ekonomicznych (działanie reklamy). Ponieważ człowiek jest istotą racjonalną i jego rozumne działanie musi opierać się o uzyskane w różnym stopniu poznanie rzeczywistości, zatem z natury dąży on do poznania rzeczywistości , początkowo tej najbliższej, w której przychodzi mu działać, a potem coraz szerszej, nawet z pominięciem czysto praktycznych zastosowań poznania, a więc w sposób bardziej teoretyczny. Jak wspomniano, dla pojedynczego człowieka poznanie całej rzeczywistości, choćby w najbardziej podstawowych aspektach, jest zadaniem trudnym, dlatego istnieje naturalna tendencja zaspokajania potrzeb poznawczych czymś, co wydaje się jakoś racjonalne czy w jakimś stopniu przypomina prawdę. I w to naturalne miejsce wkraczają mity czy wręcz można by z całą pewnością mówić o współczesnej mitologii, ale takiej na miarę XXI wieku. Istnienie i funkcjonowanie w obiegu społecznym mitologii w XXI wieku wydaje się czymś niezwykłym, zważywszy na postęp nauk i powszechną edukację.
Słowa kluczowe: mit, państwo, polis, cnota, dobro wspólne, Arystoteles
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Zbigniew Pańpuch",
title = "Mit państwa",
journal = "Cywilizacja",
year = "2016",
pages = "45-63"
}
Cytowanie w formacie APA:
Pańpuch, Z. (2016). Mit państwa. Cywilizacja, 45-63.