W poszukiwaniu szczęścia : śladami aretologii Platona i Arystotelesa
[In search of happiness : In the footprints of the aretology of Plato and Aristotle]
Książka naukowa recenzowanaMiejsce: Lublin
Rok wydania: 2015
Redaktorzy: Arkadiusz Gudaniec, Mirella Nawracała-Urban
Streszczenie: Praca przybliża rozumienie (gr.) arete - cnoty jako sposobu spełnienia się człowieka w dziedzinie poznawczej, pożądawczej, twórczej i religijnej, zawarte w pismach Platona i Arystotelesa. Problem spełnienia się człowieka pojawia się w jego codzienności, gdyż wcześniej lub później zadaje on sobie pytania: Kim jestem? Czy jestem już kimś spełnionym, doskonałym, zaktualizowanym? Kim mogę się stać? Jaki jest cel mojego istnienia? Powszechnie obserwowany fakt rozwoju fizycznego, psychicznego i intelektualnego człowieka nasuwa pytanie o to, czy nie zachodzi lub powinien mieć miejsce również i jego rozwój moralny. Prowadzi to do pytania o sposób, w jaki człowiek staje się dobry i o doskonałość życia ludzkiego. Jako byt potencjalny człowiek ma możliwość różnorodnego rozwoju, zatem niemożliwe jest zrozumienie człowieka bez odniesienia go do jego celu - spełnienia się, zwanego szczęściem. Drogą do tego jest nabywanie sprawności – cnót, a pytanie o ich naturę i ostateczny kształt znalazły swe rozwiązanie już u starożytnych Greków, a szczególnie w pismach tych 2 filozofów. Rozdział 1 zawiera przegląd dziejów pojawiania się kulturowych kontekstów arete i zakreśla horyzont problematyki oraz wskazuje podstawowe znaczenia, jakie wiązano z tym terminem. Rozdział 2 analizuje rolę arete w dziedzinie poznawczej. Podstawowym problemem filozofii Platona była możliwość utożsamienia wiedzy i arete, która występuje w postaci ludowej, opartej o słuszne (prawdziwe) mniemania oraz w postaci doskonałej - dostępnej filozofom poznającym zasadę wszelkiego bytu i dobra: Ideę Dobra. Wg Arystotelesa Idee nie istnieją, a formy poznawcze człowiek musi sam sobie wypracowywać przez abstrakcję z poznania zmysłowego. Życie teoretyczno - intelektualne nie wystarcza do właściwego pokierowania działaniem, stąd potrzeba odmiennego rodzaju poznania - praktycznego oraz twórczego. Rozdział 3 prezentuje rolę arete w dziedzinie pożądań. U Platona przestaje ona stanowić problem po osiągnięciu doskonałej arete. Do tego czasu dusza jawi się jako troista w swej naturze, objawiając 3 centra aktywności: rozumnych, uczuciowo - gniewliwych i pożądawczych. Należy je wzajemne dopasowywać i harmonizować pod kierunkiem rozumu. Dla Arystotelesa człowiek jest jednością bytową, a wielość przejawia się w spełnianych funkcjach, co wskazuje na potencjalność bytową. Zatem musi on posiadać życie pożądawcze, skierowane do różnego rodzaju dóbr, które go różnorako doskonalą, aktualizując jego potencjalności. Dobra te tworzą hierarchię na zasadzie przyporządkowania środka do celu. Ludzka arete będzie zatem polegała na wyborze odpowiednich dóbr i odpowiedniej aktywności władz pożądawczych. Rozdział czwarty pokazuje relacje miedzy arete a sztuką. Platon widział istotę sztuki w naśladowaniu, stąd kryterium jej słuszności czy dobroci stanowi naśladowany przedmiot. Wzorcem prawdziwej sztuki jest Demiurg, który miał naśladować Idee i „wcielać” je w materię. Filozof widzący Idee i wprowadzający obecny w nich boski porządek w siebie i w państwie, jest ideałem prawdziwego człowieka i władcy. U Arystotelesa działanie i sztuka stanowią dwa odrębne rodzaje aktywności człowieka. Idee nie są uprzednio dane, to artysta sam musi je sobie wypracować, ale nie w sposób dowolny. Sztuka bowiem naśladuje naturę, ale nie kopiuje rzeczy ze świata, lecz wymaga odczytania celowego (racjonalnego) porządku natury i takiegoż wytwarzania przedmiotów. Sensem sztuki jest uzupełnianie braków pozostawionych przez naturę i ma ona dostarczać narządzi dla dobrego działania, zgodnego z arete. Rozdział piaty analizuje rolę religii w powstawaniu arete. Dla obydwu filozofów postawa religijna wobec Boga (bogów) stanowi warunkiem konieczny arete. Starali się oni określić naturę Boga i Jego relacji do świata, a na tym tle właściwe odniesienia człowieka do Boga (bogów). Sięgali poza warstwę mityczno - poetycką oficjalnej, państwowej religii, starając się nadać postawom religijnym racjonalny charakter.
Słowa kluczowe: arete, aretologia, cnota Platon, Arystoteles
Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Zbigniew Pańpuch",
title = "W poszukiwaniu szczęścia : śladami aretologii Platona i Arystotelesa",
year = "2015",
}
Cytowanie w formacie APA:
Pańpuch, Z. (2015). W poszukiwaniu szczęścia : śladami aretologii Platona i Arystotelesa. Lublin: