Prawda podstawą życia osobowego i wspólnotowego
[Truth as the basis of personal and community life]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Cywilizacja (ISSN: 1643-3637)
Rok wydania: 2018
Numer czasopisma: 64
Strony od-do: 9-18
Streszczenie: W historii rozwoju europejskiej cywilizacji uświadomienie sobie roli i doniosłości prawdy dla życia ludzkiego nastąpiło dość wcześnie, na terenie tej specyficznej aktywności ludzkiego umysłu, jaką jest filozofia. Jest ona klasyfikowana zasadniczo jako aktywność teoretyczno – poznawcza, zawiera ona wszakże część praktyczną – poznającą podstawowe zasady działania i twórczą, poznającą analogicznie podstawowe zasady wywarzania. Poprzedzone to było jednakże rozwojem różnych dziedzin aktywności praktycznej i twórczej, jako bardziej niezbędnych do życia i przeżycia. Jak pisał Arystoteles w I księdze Metafizyki, dopiero kiedy ludzie poprzez rozwój różnych sztuk i umiejętności praktycznych poradzili sobie z trudnościami codziennej egzystencji, zyskali czas wolny i zwrócili się ku zagadnieniom teoretycznym – poznawaniu świata i człowieka jako takich, „samych w sobie” i dla samego poznania, bez konieczności stosowania tej wiedzy w praktyce czy wytwarzaniu. Arystoteles nawet stwierdził, że każdy człowiek z natury dąży do poznania, czego dowodem jest umiłowanie zmysłów i dostarczanych przez nie wrażeń poznawczych, a najbardziej wzroku, gdyż ten pozwala dostrzegać najwięcej różnic, a rozróżnianie rzeczy jest potem podstawową czynnością umysłu. I nawet kocha się same te wrażenia bez względu nawet na ich praktyczne zastosowanie. Ta teoretyczna aktywność jest czymś wyróżniającym człowieka ze świata zwierząt, których aktywność zasadniczo realizuje się na poziomie zmysłowo-pożądawczym i skierowana jest do spełniania podstawowych czynności życiowych – poszukiwania pokarmu i schronienia i wydania potomstwa. Ewentualne aktywności przypominające twórczość (jak np. budowanie gniazd przez ptaki czy tam na rzece przez bobry) są wyznaczone instynktem i przyporządkowane spełnieniu tych czynności życiowych. W przypadku człowieka nie posiadającego instynktu, jego teoretyczna działalność jest źródłem rozpoznania natury rzeczy, a potem podstawą działania i twórczości stosownej do natury rzeczy. Dlatego choć poznanie ludzkie w różnych jego przejawach zachodzi spontanicznie jako wyraz jego rozumnej natury i natychmiast w różny sposób mogło być wykorzystywane, to właśnie refleksja filozoficzna zrodzona z czasu wolnego spowodowała rozpoznanie podstawowych zasad rządzących poznaniem i życiem człowieka. Początkowo prawda w filozofii greckiej, która zapoczątkowała jej dalszy rozwój w różnych kolejnych obszarach geograficznych, była rozumiana jako odsłanianie się rzeczywistości wobec poznania człowieka (gr. aletheia) i możliwość jej poznania. Z czasem zwrócono uwagę na specyficzną relację umysłu ludzkiego i zmysłów do rozpoznawanej rzeczywistości i wskazano na ich odpowiedniość, zgodność z rzeczywistością, co jest źródłem prawdy, natomiast wszelka niezgodność okazała się być powodem błędów i pomyłek poznawczych. Jednak człowiek w swym naturalnym dążeniu do prawdy ma możliwość ich dostrzegania i korygowania, właśnie poprzez właściwe odniesienie się do niej. Jest to właściwość spontaniczna człowieka i poznanie prawdy daje mu specyficzną satysfakcję poznawczą, a nawet intelektualnie nastawieni filozofowie starożytni w poznaniu najwyższych praw i przyczyn rzeczywistości (jej rozumieniu) upatrywali szczęścia człowieka. Z tego też powodu aktywność filozoficzna uważana była za najdoskonalszą z dostępnych człowiekowi i zarazem szczęściorodną. Problemem było natomiast bliższe rozpoznanie najwyższej zasady całej rzeczywistości, zwanej Absolutem lub Bogiem, gdyż zdano sobie sprawę, że jako taki istnieje On w sposób zasadniczo odmienny niż wszystkie inne rzeczy, których jest zasadą. Stwierdzenie (odkrycie) istnienia Absolutu jest naturalną konsekwencją ludzkiego dążenia do prawdy i ludzie od początku próbowali jakoś odnieść się do tego faktu, różnie rozpoznając Jego naturę lub przypisując mu określone cechy. Dało to podstawę powstawania różnych religii o charakterze naturalnym, natomiast trudność rozpoznania natury Boga była powodem różnorodności wierzeń religijnych.
Słowa kluczowe: prawda, poznanie teoretyczne, poznanie praktyczne, poznanie twórcze
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Zbigniew Pańpuch",
title = "Prawda podstawą życia osobowego i wspólnotowego",
journal = "Cywilizacja",
year = "2018",
number = "64",
pages = "9-18"
}
Cytowanie w formacie APA:
Pańpuch, Z. (2018). Prawda podstawą życia osobowego i wspólnotowego. Cywilizacja, 64, 9-18.