Indywidualny a społeczny wymiar agresji
[Individual and social aspects of agression]

Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowany

Czasopismo: Cywilizacja (ISSN: 1643-3637)
Rok wydania: 2018
Numer czasopisma: 66
Strony od-do: 21-30
Streszczenie: Wydaje się, że terminu „agresja” najczęściej używa się w kontekście psychologicznym i politycznym. Słowo pochodzi z języka łacińskiego (aggresio – napaść) i w psychologii jest to: „(…) określenie zachowania ukierunkowanego i intencjonalnego na zewnątrz lub do wewnątrz, mającego na celu spowodowanie szkody fizycznej lub psychicznej. Wyróżniana jest m.in.: agresja wroga – ma na celu zranienie lub zadanie bólu; agresja instrumentalna – służąca innemu celowi niż zranienie lub zadanie bólu, np. zastraszenie, usunięcie konkurencji itp.; agresja prospołeczna – chroniąca interesy społeczne, obrona (służąca interesom jednostki i społeczeństwa); agresja indukowana – powstająca w efekcie psychomanipulacji; agresja odroczona; autoagresja – agresja skierowana na własną osobę”. Z kolei w aspekcie politycznym „Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło 14 grudnia 1974 na 29 posiedzeniu rezolucję nr 3314 (XXIX) zawierającą definicję agresji , wzorowaną na Konwencji z 1933 wprowadzając pewne uzupełnienia. Określa ona agresję jako użycie siły zbrojnej przez państwo lub grupę państw przeciw suwerenności terytorialnej lub niezawisłości politycznej innego państwa (bez względu na to czy należy do ONZ)” . Te dwa aspekty zachowań agresywnych w starożytności próbował połączyć już grecki starożytny filozof Platon opracowując swą koncepcję państwa i polityki. Według niego jednostki ludzkie w naturalny sposób tworzą społeczności oparte na współdziałaniu i współpracy w różnych dziedzinach życia po to, aby wytwarzane produkty i świadczone usługi były jak najdoskonalsze i w procesie wzajemnej ich wymiany stawały się udziałem całej społeczności. Spośród wielu możliwych aktywności trzy są konstytutywne dla istnienia państwa, a podobnie i poszczególnych ludzi: kierowniczo-rozumna (wykonywana przez rządzących), bojowo-wykonawcza (pełniona przez strażników państwa – żołnierzy (bezpieczeństwo zewnętrzne) i urzędników (wewnętrzne i porządek) oraz produkcyjna (rzemieślnicy, rolnicy handlowcy). Ich wzajemna wymiana zapewnia spoistość i całość wspólnoty politycznej, jaką jest państwo. Platon dokonując swych refleksji politycznych opowiadał się za pewną prostotą i surowością warunków życia. Pierwotna polis (z gr. antyczne państwo-miasto) oparta byłaby tylko na tym, co niezbędne do życia . Taki tryb życia służy zdrowiu ludzi, którzy żyją wtedy do późnej starości i nie posiadają potomstwa nad miarę, chcąc uniknąć ubóstwa lub wojny . Unikanie nadmiaru i niedostatku, trzymanie się właściwej miary to charakterystyczne cechy w Platońskim rozumieniu cnoty – doskonałości ludzkiej, tutaj przeniesionej wprost na dziedzinę majątkową. Szczegółowym postulatem zmierzającym do zrealizowania cnoty w życiu politycznym, polegającej na mierze i harmonii, było zachowanie równowagi demograficznej. Trudno wszakże jest powiedzieć, o jaką konkretnie miarę chodzi. Dopiero w analogicznym miejscu Praw, omawiając ilość obywateli powstającego miasta, filozof zaproponował, aby liczba majątków i gospodarstw pozostawała stała i aby zawsze jeden z synów dziedziczył ziemię. Dla utrzymania trwałości polis konieczne staje się posiadanie jednego potomka męskiego i żeńskiego. Nad wszelkimi odchyleniami w liczbie ludności z powodu wojen i kataklizmów czy z drugiej strony „wyżu demograficznego” czuwać miałyby najwyższe organy państwowe . Nadmiar obywateli, wykraczający poza dostępne możliwości regulowania ich liczby, powinien zostać skierowany do kolonii . Natomiast niezachowanie cnoty prowadzi do nadmiernego rozrostu polis, czego konsekwencją jest ostatecznie wojna z sąsiadami. Oczywiście pogląd ten wskazuje na jedną tylko z jej przyczyn - przeludnienie, która posiadała duże znaczenie przy ówczesnym stanie techniki i przy istnieniu struktury społecznej z konieczności opartej na posiadaniu ziemi. Można tego było uniknąć poprzez rozsądną politykę kolonizacyjną. Tu jednak nasuwa się pytanie o granice tego procesu. W starożytności świat wydawał się wielki, a dziś okazuje się nawet za mały.
Słowa kluczowe: agresja indywidualna, agresja zbiorowa, społeczeństwo, państwo, instytucja


Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Zbigniew Pańpuch",
title = "Indywidualny a społeczny wymiar agresji",
journal = "Cywilizacja",
year = "2018",
number = "66",
pages = "21-30"
}

Cytowanie w formacie APA:
Pańpuch, Z. (2018). Indywidualny a społeczny wymiar agresji. Cywilizacja, 66, 21-30.