Zło moralne a zło ontyczne - problem skutków wadliwego działania
[Moral and ontic evil - a problem of consequences of defective human actions]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Studia Philosophica Wratislaviensia (ISSN: 1895-8001)
Rok wydania: 2017
Tom: 12
Numer czasopisma: 3
Strony od-do: 77-86
Streszczenie: Problematyka zła od początków pozostawała czymś tajemniczym dla człowieka i złożonym: zarówno od strony obserwowanych skutków, jak i różnych czynników, które trzeba uwzględnić przy próbach jego wyjaśnienia. Świadczą o tym różne koncepcje zła przedstawiane w historii myśli ludzkiej. Jak każdy złożony problem, przekraczający proste oczywistości obserwacyjne i wglądy intuicyjne dostępne dla każdego człowieka, wymaga on rozumienia systemowego i różne koncepcje zła zawsze były związane z jakimś systemem filozoficznym (ew. założeniami o takim charakterze) czy teologicznym, ew. religijnym. Zagadnienie, jakie analizowane jest w artykule, to problem skutków wadliwego działania i zasięgu ich oddziaływania. Tezą, którą chciało by się udowodnić lub przynajmniej spróbować poszukać argumentów za nią przemawiających, jest stwierdzenie, że tzw. zło ontyczne, czyli zło pojawiające się w świecie natury, jako stanowiące jakby pewien jej defekt, w postaci katastrof naturalnych, susz, powodzi, trzęsień ziemi itp. (czyli ostatecznie byłoby to jednak tak naprawdę zło funkcjonalne) ma związek ze stanem moralnym ludzkiej zbiorowości. Analizy zostaną dokonane przy użyciu kategorii poznawczych systemu egzystencjalnej filozofii realistycznej w nurcie arystotelesowsko-tomistycznym. Gdzie konieczne, użyte zostaną pewne kategorie czy elementy poznawcze należące do teologii . Wydaje się, że zagadnienie to ma dwa wymiary: archaiczno – historyczny i współczesny. Uzasadnieniem pierwszego jest problem zaistnienia zła i jego pierwszego pojawienia się w świecie. Drugi związany jest z obecnym stanem bytowania ludzkiego i codziennym doświadczeniem różnych przejawów czy form obecności zła. 1.Problem zaistnienia zła Zarówno w Objawieniu chrześcijańskim, jak również w wielu mitologiach i religiach zawarte jest przekonanie, że w początkach zaistnienia świata (przynajmniej w takich koncepcjach, które mówią o jakimś jego początku), jak i w pewnym okresie jego istnienia (tu z kolei w koncepcjach dopuszczających wieczność świata) na świecie panowały idealne warunki do życia i człowiek postępował dobrze, co określano złotym wiekiem historii ludzkości, czasem szczęśliwości czy po prostu rajem. Natomiast w pewnym momencie dziejów nastąpił kataklizm i warunki życia się pogorszyły, jak również działanie samych ludzi stało się po prostu złe. I to do tego stopnia, że (znowuż obecna w wielu mitologiach) opowieść o powszechnym potopie została zinterpretowana przez autora biblijnego na sposób teologiczny, jako swego rodzaju kara za dokonane zło, a raczej wręcz sposób na usunięcie nieuleczalnie złych i zepsutych ludzi ze świata. Tekst mówi nawet o poprzedzającym żalu Pana Boga, że w ogóle dokonał aktu stworzenia człowieka. Jedynym przedstawicielem ratującym honor ludzkości był patriarcha Noe ze swoją rodzinę, którego Bóg cudowanie uratował, objawiając mu się i nakazując wybudować arkę – statek zdolny do przetrwania potopu i udzielenia schronienia rodzinie Noego, jak i uratowania każdej pary zwierząt, aby po ustaniu potopu mogły one ponownie zasiedlić ziemię. Podobne rozumowanie mówiące o „karze boskiej” znajdujemy we fragmencie Ewangelii, gdy ludzie pytają wprost Jezusa o rodzaj grzechu ludzi, którzy zginęli pod gruzami przewróconej wieży, a w innym przypadku z powodu okrutnej i krwawej represji żołnierzy rzymskich, którzy okupowali ówczesną Palestynę. Odpowiedź jest tu znamienna, bowiem nie wskazuje na jakiś specjalny rodzaj i miarę winy czy grzechu: „Albo myślicie, że owych osiemnastu, na których zwaliła się wieża w Siloam i zabiła ich, było większymi winowajcami niż inni mieszkańcy Jerozolimy? Bynajmniej, powiadam wam; lecz jeśli się nie nawrócicie, wszyscy tak samo zginiecie” . Wskazuje to na inną przyczynę zaistniałej katastrofy niż jakaś specjalna ingerencja Boża o podłożu sądowo-prawnym, natomiast zwraca uwagę na marną kondycję moralną ludzi i potrzebę zmiany postępowania, gdyż w przypadku trwania w złu, może to wywołać co najmniej takie same katastrofalne skutki.
Słowa kluczowe: zło, skutek, działanie, moralność, etyka
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Zbigniew Pańpuch",
title = "Zło moralne a zło ontyczne - problem skutków wadliwego działania",
journal = "Studia Philosophica Wratislaviensia",
year = "2017",
number = "3",
pages = "77-86"
}
Cytowanie w formacie APA:
Pańpuch, Z. (2017). Zło moralne a zło ontyczne - problem skutków wadliwego działania. Studia Philosophica Wratislaviensia, 3, 77-86.