Ontologiczne i epistemologiczne aspekty pojęcia „ex nihilo” w modelach kosmologicznych kwantowej kosmogenezy
[Ontological and Epistemological Aspects of the Models of Quantum Cosmogenesis Cosmology]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Studia Philosophiae Christianae (ISSN: 0585-5470)
Współautorzy: Marek Szydłowski
Rok wydania: 2015
Tom: 51
Numer czasopisma: 1
Strony od-do: 141-163
Streszczenie: W pracy przedstawiamy modele kosmologiczne kosmogenezy kwantowej. Wszechświat powstaje w nich na drodze pewnego mechanizmu kwantowego. W pracy wskazujemy też na różne ontologie terminu ex nihilo stosowanego przez fizyków proponujących modele kosmogenezy kwantowej. Za każdym razem wskazujemy, że owo „nic” jest „czymś”: a to punktem w podejściu S. Hawkinga, zbiorem pustym w interpretacji G. McCabe'a, stanem próżni kwantowej, zerowym stanem nicości czasoprzestrzeni, etc. W kontekście krytyki modeli kosmogenezy kwantowej stawiamy dwa problemy: (1) Jaka jest ontologia modeli kosmogenezy kwantowej ex nihilo; dokładnie samego stanu ex-nihilo? (2) Jakie jest wyjaśnienie faktu, że fizycy używają terminu „nicość”, który należy do obszaru filozofii czy też teologii, gdy w praktyce badawczej okazuje się, że zawsze zakładana jest jakaś rzeczywistość, którą banalizują. Na pierwsze z postawionych wcześniej pytań odpowiadamy, że w fizyce i kosmologii kwantowej nie jest możliwe zbudowanie modelu kosmogenezy kwantowej ex nihilo, oraz że te konstrukcje teoretyczne powinny być nazywane modelami emergentnymi: z pewnej rzeczywistości kwantowej wyłania się nowa rzeczywistość wszechświata klasycznego. Metod opisu tego przejścia dostarczają teorie efektywne a rekonstrukcja poznawcza daje się ująć w postaci procesu emergencji epistemologicznej. Na drugie pytanie odpowiadamy, powołując się na klasyczne rozróżnienie Reichenbacha kontekstu odkrycia i kontekstu uzasadniania. Pisząc wstępy do swoich prac badawczych, fizycy starają się je odpowiednio zareklamować i nadać im marketingowe tytuły. W dalszej części pracy przedstawiany jest rachunek, w którym muszą oni poczynić pewne założenia, aby wyprowadzić z formalizmu wnioski o charakterze fizycznym. W tej zasadniczej części pracy tkwią założenia co do tego, jak rozumiana jest nicość. Nasze badania ontologii terminu ex nihilo w modelach kosmologicznych powstania wszechświata są również motywowane próbą odpowiedzi na klasyczne pytanie Jana Woleńskiego: „czy w fizyce występują założenia o charakterze filozoficznym?”. My adresujemy to pytanie do kosmologii rozumianej jako fizyka wszechświata. Jeśli chcemy szukać założeń filozoficznych w fizyce, to właśnie w początkach wszechświata. Case study modeli kosmogenezy kwantowej pokazuje explicite, że takich założeń nie czynimy w praktyce badawczej, chociaż używanie terminu metafizycznego ex nihilo mogłoby to sugerować.
Słowa kluczowe: modele kosmogenezy kwantowej, wszechświat
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Paweł Tambor and Marek Szydłowski",
title = "Ontologiczne i epistemologiczne aspekty pojęcia „ex nihilo” w modelach kosmologicznych kwantowej kosmogenezy",
journal = "Studia Philosophiae Christianae",
year = "2015",
number = "1",
pages = "141-163"
}
Cytowanie w formacie APA:
Tambor, P. and Marek Szydłowski(2015). Ontologiczne i epistemologiczne aspekty pojęcia „ex nihilo” w modelach kosmologicznych kwantowej kosmogenezy. Studia Philosophiae Christianae, 1, 141-163.