BERTRAND RUSSELL I ALFRED NORTH WHITEHEAD. O „WSPÓLNYCH” DOŚWIADCZENIACH KSZTAŁTUJĄCYCH RÓŻNE WIZJE FILOZOFII
[Bertrand Russell and Alfred North Whitehead. On "Common" Experiences Shaping Different Visions of Philosophy]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Roczniki Filozoficzne (ISSN: 0035-7685)
Rok wydania: 2024
Tom: LXXII
Numer czasopisma: 2
Strony od-do: 363-376
Streszczenie: W artykule podejmuję zagadnienie relacji między charakterem filozofii Alfreda Northa Whiteheada i Bertranda Russella a intensywnymi transformującymi przeżyciami tych myślicieli, spowodowanymi przez pewne jednostkowe zdarzenia. Według Russella, taki właśnie charakter miało w jego życiu doświadczenie wywołane mocnym napadem bólu Evelyn Whitehead, żony Alfreda, w lutym 1901 r. W zdarzeniu tym uczestniczył też dwuipółletni syn Whiteheada, Eryk. Russell twierdzi, że doznał wówczas czegoś w rodzaju mistycznej iluminacji, która w przeciągu około pięciu minut całkowicie zmieniła jego dotychczasowy sposób myślenia: m.in. wyposażyła jego ateizm w imperatyw przeciwstawiania się wszystkiemu, co powoduje ludzkie cierpienia, zwłaszcza cierpienia dzieci, i skłoniła go do bezkompromisowego pacyfizmu. Dla powściągliwego w ujawnianiu swoich przeżyć Whiteheada, podobnym doświadczeniem była śmierć osiemnastoletniego Eryka pod koniec pierwszej wojny światowej. Według Russella przyczyniła się ona do porzucenia przez Whiteheada matematyki na rzecz filozofii i do ponownej akceptacji porzuconego wcześniej teizmu. Argumentuję, że hipoteza Russella nie jest bezpodstawna i staram się ją uszczegółowić przez wskazanie, że Whitehead znalazł pocieszenie, którego poszukiwał, w koncepcji Boga zachowującego w pamięci całą przeszłość oraz w idei współkonstytuowania boskiego życia przez byty aktualne. Oczywiście, zarówno zmiany w filozofii Russella, jak i genezę filozofii Whiteheada można tłumaczyć inaczej niż przez odwołanie się do ich jednostkowych intensywnych doświadczeń, na przykład jako wynik argumentacji uwzględniającej aktualny stan wiedzy filozoficznej, naukowej, moralnej i religijnej. Intuicja podpowiada nam jednak, że bez uwzględnienia wpływu owych jednostkowych intensywnych doznań, ich idee filozoficzne miałaby zapewne inny charakter. Trzeba jednak przyznać, że nie sposób wskazać, na czym dokładnie ten wpływ polegał. Można jedynie proponować mniej lub bardziej wiarygodne domysły.
Słowa kluczowe: Bertrand Russell, doświadczenie ataku bólu u Evelyn Whitehead, współczucie dla cierpiących, pacyfizm; Alfred North Whitehead, doświadczenie śmierci swojego syna Eryka, teizm procesualny, nieśmiertelność
Dostęp WWW: https://czasopisma.tnkul.pl/index.php/rf/article/view/1284
DOI: DOI: https://doi.org/10.18290/rf24722.18
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Piotr Gutowski",
title = "BERTRAND RUSSELL I ALFRED NORTH WHITEHEAD. O „WSPÓLNYCH” DOŚWIADCZENIACH KSZTAŁTUJĄCYCH RÓŻNE WIZJE FILOZOFII",
journal = "Roczniki Filozoficzne",
year = "2024",
number = "2",
pages = "363-376"
}
Cytowanie w formacie APA:
Gutowski, P. (2024). BERTRAND RUSSELL I ALFRED NORTH WHITEHEAD. O „WSPÓLNYCH” DOŚWIADCZENIACH KSZTAŁTUJĄCYCH RÓŻNE WIZJE FILOZOFII. Roczniki Filozoficzne, 2, 363-376.