Alfred North Whitehead. Filozoficzna wiara uczonego i jej wpływ na współczesną teologię i religię
[Alfred North Whitehead. The philosophical faith of the scientist and its impact on modern theology and religion]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Przegląd Religioznawczy (ISSN: 1230-4379)
Rok wydania: 2022
Numer czasopisma: 4(282)
Strony od-do: 21-38
Streszczenie: Przedmiotem artykułu Alfred North Whitehead. Filozoficzna wiara uczonego i jej wpływ na współczesną teologię i religię jest koncepcja Boga zaproponowana przez Whiteheada. Stanowi ona dopełnienie jego systemu metafizycznego, którego celem było dostarczenie całościowego obrazu rzeczywistości, uwzględniającego współczesny stan nauki oraz proponującego spekulatywne rozwiązanie uporczywych problemów filozoficznych, np. zagadnienia relacji umysłu do ciała, Boga do zła, wolności do determinizmu i indeterminizmu. W paragrafie 1 przedstawiam krótką biografię Whiteheada, akcentując jego młodzieńcze niezadowolenie z anglikanizmu i zbliżanie się do katolicyzmu, następującą po tym fazę sekularyzmu i agnostycyzmu oraz późniejszą filozoficzną koncepcję Boga i religii. W paragrafie 2 prezentuję podstawowe doktryny Whiteheadowskiej metafizyki a w paragrafie 3 wskazuję kilka doktryn różniących teizm procesualny od teizmu klasycznego, zwłaszcza tomistycznego. Koncentruję się na sporze o boską niezmienność i niecierpiętliwość (impassibility) kwestionowaną przez filozofów procesu i de facto odrzucaną w zwykłych praktykach religijnych. Whiteheadowska koncepcja Boga zainspirowała wielu współczesnych teologów i stała się ważną konkurentką klasycznego teizmu,. Choć teizm procesualny lepiej harmonizuje z naukowym obrazem świata i lepiej wyraża pewne aspekty popularnej religijności, jest on trudny do powszechnego zaakceptowania ze względu na zbyt daleko idącą reinterpretację tradycyjnej eschatologii, zgodnie z którą niemożliwa jest tzw. nieśmiertelność subiektywna. Mimo to Whiteheadowska koncepcja Boga, rozwinięta i rozpropagowana przez jego następców, zwłaszcza przez Charlesa Hartshorne’a, przyczyniła się m.in. do powstania teizmu otwartego, który miał skądinąd niezależne źródła starożytne, oraz do korekt dokonywanych przez wielu filozofów w obrębie klasycznego teizmu. W Polsce Whiteheadowska metafizyka i filozofia Boga wpłynęła m.in. na twórczość arcybiskupa Józefa Życińskiego, a polscy socynianie wymieniani są jako prekursorzy teologii procesu.
Słowa kluczowe: Alfred North Whitehead, teizm procesualny, teizm klasyczny, teizm otwarty, boska niezmienność, boska inpassibilitas, Bóg filozofów, Bóg religii, Józef Tischner, Józef Życiński, socynianie
Dostęp WWW: https://journal.ptr.edu.pl/index.php/ptr/article/view/274
DOI: 10.34813/ptr4.2021.2
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Piotr Gutowski",
title = "Alfred North Whitehead. Filozoficzna wiara uczonego i jej wpływ na współczesną teologię i religię",
journal = "Przegląd Religioznawczy",
year = "2022",
number = "4(282)",
pages = "21-38"
}
Cytowanie w formacie APA:
Gutowski, P. (2022). Alfred North Whitehead. Filozoficzna wiara uczonego i jej wpływ na współczesną teologię i religię. Przegląd Religioznawczy, 4(282), 21-38.