Standardowy Model Kosmologiczny. Studium Metodologiczne
[Standard Cosmological Model. A Methodological Study]

Książka naukowa recenzowana

Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2020
Streszczenie: Celem książki było zbadanie statusu metodologicznego Standardowego Modelu Kosmologicznego (SMK), tj. między innymi odpowiedź na pytania: czym jest SMK? jakiego typu poznania dostarcza? w jaki sposób można dokonać ewaluacji SMK w stosunku do innych modeli Wszechświata? Stawiam tezę, że filozofia i metodologia nauki zawierają narzędzia, które są adekwatne do studium tego, czym jest i jakie funkcje pełni standardowy model kosmologiczny. Narzędzi tych dostarcza w ogólności debata między realizmem a antyrealizmem naukowym, która wypracowała: 1) koncepcję autonomicznych modeli naukowych pośredniczących między teorią a światem zjawisk, 2) pojęcie teorii efektywnej dostarczającej funkcjonalnego wyjaśniania bez wnikania w naturę fizycznych komponentów rzeczywistości i wreszcie 3) taką koncepcję praw fenomenologicznych, które pozwalają obronić stanowisko połowicznego realizmu w kontekście kosmologii. Model kosmologiczny - model Wszechświata - nie jest modelem teorii w tym sensie, że stanowi element teorii naukowej pozwalający na jej lepsze zrozumienie. Tworzy on w istocie model Wszechświata, czyli zbudowany w celu jego zrozumienia, a nie pojęcia teorii. Można wręcz powiedzieć, że relacja między OTW a modelem kosmologicznym polega na tym, że to nie jego uznaje się za model OTW (w znaczeniu model for theory), ale OTW stanowi teorię modelu kosmologicznego (w znaczeniu theory for model). Przeprowadzone w monografii analizy pozwalają na wniosek, że z ontologicznego punktu widzenia SMK jest maszyną nomologiczną w rozumieniu Nancy Cartwright. Koncepcja Cartwright została w pracy zmodyfikowana w taki sposób, by można ją było odnieść do modelu kosmologicznego. Zgodnie z koncepcją Cartwright nie traktujemy modelu kosmologicznego jako konstrukcji uzyskanej dedukcyjnie z teorii bądź jako konsekwencji praw nauki, ale jako situation-specific model. Nasze naukowe zrozumienie Wszechświata poprzez model kosmologiczny nie stanowi wiedzy propozycjonalnej: nie jest ,,wiedzą, że”, ale ,,wiedzą, jak”. Wyjaśnienie, którego dostarcza w szczególności kosmologiczny model standardowy, nie objaśnia natury składników Wszechświata, ale jest wyjaśnieniem funkcjonalnym służącym temu, ,,jak” Wszechświat ewoluuje. W praktyce badawczej konstruowania i testowania modeli kosmologicznych zasadnicze pytanie, według sposobu patrzenia na model Cartwright, nie brzmi: ,,Czy nasze naukowe zasady, prawa są prawdziwe?”, ale ,,W jaki sposób nasze tworzenie i testowanie modelu (nasze know-how) tworzy wartościową wiedzę?”. Dynamiczna natura Wszechświata przekłada się na dynamiczną naturę naszego jego poznania. Skuteczność metodologii bayesowskiej w kosmologii potwierdza ten ewolucyjny charakter wiedzy o Wszechświecie. Szczególną uwagę w pracy poświęciłem temu, w jaki sposób standardowy model kosmologiczny podejmuje próby wyjaśniania. Zauważyłem, że mamy do czynienia z wyjaśnianiem funkcjonalnym i fenomenologicznym w fizycznym sensie. SMK tłumaczy zagadkę akceleracji Wszechświata, określając udziały w materialnej zawartości Wszechświata ciemnej energii oraz ciemnej materii. Pokazałem w monografii, że zastosowanie metod bayesowskich może w kontekście kosmologii przynajmniej w pewnym zakresie rozwiązać problem degeneracji. Analiza bayesowska tych samych modeli prowadzi do następujących wyników. Z analiz bayesowskich wynika, że spośród wielu modeli (wielu teoretycznych propozycji modelowania ciemnej energii) ten ze stałą kosmologiczną jest najlepszym z punktu widzenia danych empirycznych. Jeśli wszystkie koncepcje ciemnej energii można podzielić na trzy kategorie (substancjalne, ciemna energia jako wynik modyfikacji równań Einsteina, efekty ciemnej energii jako wynik uśredniania we Wszechświecie niejednorodnym), to metody bayesowskie faworyzują wariant substancjalny. W tym przypadku problem degeneracji jest rozwiązany.
Słowa kluczowe: kosmologia, standardowy model kosmologiczny, realizm i antyrealizm naukowy
Dostęp WWW: http://www.wydawnictwokul.lublin.pl/sklep/product_info.php?products_id=3971

---

Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Paweł Tambor",
title = "Standardowy Model Kosmologiczny. Studium Metodologiczne",
year = "2020",
}

Cytowanie w formacie APA:
Tambor, P. (2020). Standardowy Model Kosmologiczny. Studium Metodologiczne. Lublin: