Majątek żeńskich zakonów i zgromadzeń zakonnych w PRL (zarys problemu)
[The property of female religious orders and congregations in the People's Republic of Poland (an outline of the problem)]

Rozdział w recenzowanej książce naukowej

Miejsce: Warszawa
Rok wydania: 2025
Tytuł publikacji: Majątek kościelny w Polsce od XIX do XXI wieku
Redaktorzy: Rafał Łatka, Dominik Zamiatała
Strony od-do: 109-130
Streszczenie: Artykuł podejmuje problematykę majątku żeńskich wspólnot zakonnych w Polsce Ludowej, koncentrując się na skali strat wojennych i powojennych oraz na systematycznej polityce wywłaszczeniowej prowadzonej przez władze komunistyczne w latach 1945–1989. Przedstawiono zarówno tło historyczne – zniszczenia wojenne, masowe przesiedlenia i dramatyczną utratę domów oraz dzieł prowadzonych przez siostry zakonne – jak i mechanizmy prawne oraz administracyjne, które umożliwiły przejmowanie majątku zakonów. Szczególną uwagę poświęcono dekretowi o stowarzyszeniach z 1949 r. oraz ustawie o przejęciu „dóbr martwej ręki” z 1950 r., które stały się narzędziami represji i kontroli nad zgromadzeniami. W artykule omówiono również reakcje władz kościelnych, działania obronne zgromadzeń oraz długofalowe konsekwencje polityki wywłaszczeniowej dla funkcjonowania i działalności apostolskiej sióstr zakonnych. Podkreślono, że mimo dotkliwych strat materialnych i licznych represji, wspólnoty zakonne odegrały istotną rolę w odbudowie życia społecznego i religijnego w powojennej Polsce. Artykuł stanowi próbę syntetycznego ujęcia zagadnienia, wskazując na potrzebę dalszych, pogłębionych badań nad stanem posiadania i stratami majątkowymi żeńskich zgromadzeń zakonnych w PRL.
Słowa kluczowe: zgromadzenia zakonne żeńskie, PRL, represje wobec zakonów, „dobra martwej ręki”