Media i nowe technologie – czynnik kształtujący czy kształtowany?
[The media and new technologies - a formative or formulated factor?]
Artykuł naukowy w wydawnictwie zbiorowym recenzowanyMiejsce: Lublin
Rok wydania: 2018
Tytuł publikacji: Medioznawstwo personalistyczne, t. 2: Wybrane zagadnienia z kultury mediów
Redaktorzy: Jarosław Jęczeń, Piotr Guzdek
Tom: 2
Strony od-do: 591-619
Streszczenie: Każde pokolenie funkcjonuje nie tylko w określonym systemie polityczno-społecznym, ale także kulturowym, w którym bezdyskusyjnie coraz większą rolę odgrywają media i nowe technologie. Rodzą się pytania: jaką rolę osobie ludzkiej „wyznaczają” nowe technologie? w jakim wymiarze są czynnikiem kształtującym człowieka, a w jakim stopniu są one przez niego kształtowane? na ile w opisie funkcjonowania technologii należy posługiwać się kategorią determinizmu technologicznego, a na ile konstruktywizmu? Celem artykułu była analiza - w świetle literatury przedmiotu - wybranych koncepcji teoretycznych określających wzajemną relacją człowieka i technologii w dwóch aspektach. Z jednej strony: media i nowe technologie jako czynnik kształtujący odbiorców i użytkowników mediów; z drugiej natomiast: jako czynnik przez nich kształtowany. Kolejno zostały omówione założenia determinizmu technologicznego (tzw. „miękki”, „twardy”, skrajna wersja, transhumanizm), koncepcja opóźnienia kulturowego oraz społeczne ramy kształtowania technologii, konstruktywizm oraz teoria aktora-sieci. Analizy teoretyczne zostały uzupełnione przykładami nowych technologii (m.in. roboty społeczne, Internet Rzeczy: Internet of Things, Internet Wszystkich Rzeczy: Internet of Everything, ubieralna technologia: wearable technology). W celu rozwiązania tytułowego problemu zastosowano metodę analityczną oraz syntetyczno-opisową. W procesie badawczym przyjęto tezę, iż nowe technologie są czynnikiem kształtującym i kształtowanym przez człowieka. Teza została potwierdzona. Media i nowe technologie - w myśl założeń determinizmu technologicznego - są czynnikiem kształtującym, jak i kształtowanym - zgodnie z założeniami społecznych ram kształtowania technologii - przez ich użytkowników. Zakres kształtowania mediów i nowych technologii oraz bycia kształtowanymi zdeterminowany jest wieloma czynnikami. Przede wszystkim należy podkreślić podważenie transcendentnej natury człowieka poprzez próby przypisania podmiotowości społecznej robotom czy uznanie robota-maszyne za „osobę elektroniczną”. Odchodzi się także od tradycyjnego pojmowania mediów jako środków komunikacji i porozumiewania się na rzecz narzędzi, które coraz częściej już wykorzystuje się do przekraczania własnych możliwości, a nawet ludzkich ograniczeń, włącznie z ingerencją w naturę człowieka. Z jednej strony pomagają one człowiekowi przezwyciężyć wiele ograniczeń i problemów (m.in. poszerzenie tzw. wydajności intelektualnej człowieka oraz modalności sensorycznych), podnieść standard życia (Internet Rzeczy, ubieralna technologia); z drugiej zaś inspirują do tworzenia i realizacji utopijnych wizji nowego człowieka (postczłowieka). Transhumanizm jawi się więc jako krańcowa forma determinizmu technologicznego zdecydowanie sprzeciwiająca się zarówno chrześcijańskiej wizji godności osoby ludzkiej, jak i jej tradycyjnemu ujęciu w etyce, zakładającemu wolność i rozumność osoby. Chociaż bezdyskusyjną kwestią wydaję się być społeczne ramy kształtowania technologii to negacja człowieka jako twórcy kultury czy przypisywanie jednakowej sprawczości ludziom i rzeczom jest kontrowersyjną teorią. Podobnie w nurt konstruktywizmu wpisuje się dyskusyjny projekt uznania robota za „osobę elektroniczną” przez ustawodawstwo Unii Europejskiej. Prognozowane zastosowania robotów społecznych – w opinii jego zwolenników – rzekomo przemawiają za nadaniem im podmiotowości społecznej.
Słowa kluczowe: determinizm technologiczny, konstruktywizm, Internet Rzeczy, media, nowe technologie, teoria aktora-sieci, relacja: człowiek i technologie, ubieralna technologia
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Małgorzata Gruchoła",
title = "Media i nowe technologie – czynnik kształtujący czy kształtowany?",
journal = "",
year = "2018",
pages = "591-619"
}
Cytowanie w formacie APA:
Gruchoła, M. (2018). Media i nowe technologie – czynnik kształtujący czy kształtowany?. , 591-619.