Krzysztof Mielcarek

Ieroysalīm Ierosolyma : starotestamentowe i hellenistyczne korzenie Łukaszowego obrazu świętego miasta w świetle onomastyki greckiej
[Ieroysalīm Ierosolyma : Old Testament and Hellenistic roots of the Lucan image of the holy city in the light of Greek onomastics]

Książka naukowa recenzowana

Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2008
Streszczenie: Opracowanie dotyczy zjawiska toponimów greckich Jerozolimy (VIerousalh,m, ~Ieroso,luma) w literaturze epoki hellenistycznej ze szczególnym uwzględnieniem dzieła Łukaszowego (Łk-Dz) i wybranych ksiąg Septuaginty oraz środowiska hellenistycznego między III w. przed Chr. a I w. po Chr. Obserwacje dotyczą między innymi: 1. Hebraizujące VIerousalh,m w Łk-Dz zostało silnie związane z rzeczywistością świątyni (Łk 2,49; 4,9; 24,52n; Dz 1,8). Nazwa semicka wprowadza często tematykę mesjańską, która dotyczy zarówno obietnic związanych z misją Jezusa (Łk 2,25n.38) jak i samej osoby Mesjasza (4,9; 9,31). Specyficznie Łukaszową koncepcją jest droga Zbawiciela do Jeruzalem (Łk 9,51–19,27). 2. Hellenistyczna forma ~Ieroso,luma posłużyła autorowi Łk-Dz do oddania jej wymiaru geograficznego, ale nie wszystkie teksty poddają się tak łatwej weryfikacji, bądź to z racji wariantów tekstowych (Dz 15,4; 16,4; 20,16), bądź też z racji swojego kontekstu i charakteru (21,4.15). Jej nieobecność w ostatniej sekcji (Dz 25–28) oraz tendencja ewangelisty do unikania zestawienia terminów ~Ieroso,luma i i`ero,n aż do Dz 24 włącznie świadczy o teologicznym użyciu toponimu hellenistycznego. 3. Trzy spośród ksiąg LXX zawiera, podobnie jak dzieło Łukaszowe, obydwie formy onomastyczne. Dwie z nich należą do tzw. ksiąg deuterokanonicznych (Tb, 1 Mch), a jedna zaliczana jest do apokryfów Biblii Greckiej (3 Ezd). VIerousalh,m w tych księgach wiąże się przede wszystkim z perspektywą historyczną i podkreśla związki miasta z Dawidem, a także pojawia się zawsze w kontekście zapowiedzi odnowienia. Natomiast hellenistyczne ~Ieroso,luma odsyła czytelnika do czasów mu współczesnych oraz do rzeczywistości kultowej oraz do obrazów miasta ukaranego bądź zniszczonego (Tb 13 i 14). 4. Najstarsze źródła pogańskie wyraźnie wiążą etymologię nazwy ~Ieroso,luma z obecnością świątyni w mieście, co pośrednio może wskazywać na motywy jej urobienia. Za formę hellenistyczną odpowiadają najprawdopodobniej Żydzi z diaspory aleksandryjskiej, ale postrzeganie Jerozolimy przez Greków w kategoriach miasta-sanktuarium mogło mieć decydujący wpływ na recepcję nazwy w świecie hellenistycznym. 5. Epoka powygnaniowa sprzyjała identyfikacji miasta i świątyni. Głównym czynnikiem w tym procesie było coraz mniejsze znaczenie administracji świeckiej w budowaniu tożsamości religijnej Żydów połączone z systematycznie zwiększającą się rolą arcykapłana i sanktuarium. Walki o urząd arcykapłana doprowadziły do zakwestionowania czystości kultu sanktuarium w Jerozolimie, co ułatwiło diasporze aleksandryjskiej potraktowanie świątyni w Leontopolis jako realnej alternatywy. 6. Owoce studium pozwalają na stwierdzenie, że Łukasz przypisał obydwu nazwom znaczenie teologiczne. Czerpiąc z całości dziedzictwa Starego Testamentu (LXX) używa dwóch nazw by przenieść pewne zbawcze funkcje wiązane do tej pory w judaizmie ze świątynią na Jezusa, przy jednoczesnym zachowaniu ważnej historiozbawczej roli Jeruzalem aż po eschatologię (Łk 21,24).
Słowa kluczowe: Jeruzalem, Jerozolima, teologia Miasta Świętego, Septuaginta, Łk-Dz, onomastyka



Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Krzysztof Mielcarek",
title = "Ieroysalīm Ierosolyma : starotestamentowe i hellenistyczne korzenie Łukaszowego obrazu świętego miasta w świetle onomastyki greckiej",
year = "2008",
}

Cytowanie w formacie APA:
Mielcarek, K. (2008). Ieroysalīm Ierosolyma : starotestamentowe i hellenistyczne korzenie Łukaszowego obrazu świętego miasta w świetle onomastyki greckiej. Lublin: