"Jam jest biskup krakowski Stanisław...". Przyczynek do barokowej ikonografii św. Stanisława Szczepanowskiego
["I am the Bishop of Cracow, Stanisław". A contribution to the baroque iconography of st Stanisław of Szczepanów]

Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowany

Czasopismo: Roczniki Humanistyczne (ISSN: 0035-7707)
Rok wydania: 2002
Tom: 50
Numer czasopisma: 4
Strony od-do: 93-119
Streszczenie: Badania nad ikonografią św. Stanisława koncentrują się wokół wczesnych przedstawień, od pierwszych nader dyskusyjnych wyobrażeń, aż po wiek XVI. W niniejszym tekście podjęto zagadnienie dotychczas całkowicie pomijane w opracowaniach plastycznych wizerunków św. Stanisława, a mianowicie świętego biskupa męczennika w wizjach mistycznych innych świętych i błogosławionych polskich. Tak sformułowane zagadnienie badawcze łączy się z szerszym nieco kontekstem ukazywania wizji św. Stanisława w sztuce polskiej. Obecne w sztuce wizje św. Stanisława można podzielić na trzy zasadnicze grupy. Do pierwszej z nich zaliczyć można zapisane w miraculach liczne wzmianki o tym, iż święty ukazywał się po śmierci różnym ludziom, wspomagając ich, pouczając i podtrzymując na duchu. Drugą grupę wizji stanowią liczne przekazy o tym, iż św. Stanisław ukazywał się wojskom polskim nad polami najsławniejszych bitew w historii naszego oręża. Trzeci typ wizji św. Stanisława stanowi zasadniczy temat opracowania. Krakowski biskup ukazuje się w tych wizjach polskim świętym i błogosławionym. Wraz z tym tematem wkraczamy na teren barokowej ikonografii hagiograficznej, brak jest bowiem w polskiej plastyce gotyckiej i renesansowej tego typu przedstawień. Wizyjne epizody w życiu świątobliwych Polaków, których bohaterem jest św. Stanisław bp stanowią jeszcze jeden przejaw jego kultu, a pośrednio dokumentują wyjątkowe znaczenie tego sługi Bożego w dziejach polskiego katolicyzmu. Żaden inny narodowy święty nie pojawia się w rodzimej sztuce w takiej roli. Chociaż opisy nadprzyrodzonych doznań zawarte w żywotach i pamiętnikach staropolskich mówią o ukazywaniu się naszych świętych różnym osobom, wzmianki te nie stały się jednakże inspiracją dla artystów. Zestawienie postaci Świętosława, Jacka, St. Kazimierczyka, Prandoty z osobą św. Stanisława sprawia, że zyskują one na znaczeniu, ich odbiór w społeczeństwie nabiera innego wymiaru. Jest to swoisty element wizualnej popularyzacji poprzez odwołanie się do osoby świętego powszechnie znanego i akceptowanego przez wiernych. To także specyficzna forma legitymizacji dla kultów, o zatwierdzenie których dopiero występowano do Stolicy Apostolskiej. W szerszym kontekście ikonograficznym zauważyć można, że święci, także obcego pochodzenia, nie cieszyli się większą popularnością w polskiej ikonografii ukazującej wizje mistyczne, gdzie dominowały przedstawienia Maryi z Dzieciątkiem lub Chrystusa (Ubiczowanego, Ukrzyżowanego, Zmartwychwstałego).
Słowa kluczowe: ikonografia chrześcijańska, św. Stanisław ze Szczepanowa, ikonografia hagiograficzna, wizje



Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Aneta Kramiszewska",
title = "''Jam jest biskup krakowski Stanisław...''. Przyczynek do barokowej ikonografii św. Stanisława Szczepanowskiego",
journal = "Roczniki Humanistyczne",
year = "2002",
number = "4",
pages = "93-119"
}

Cytowanie w formacie APA:
Kramiszewska, A. (2002). "Jam jest biskup krakowski Stanisław...". Przyczynek do barokowej ikonografii św. Stanisława Szczepanowskiego. Roczniki Humanistyczne, 4, 93-119.