Można je podziwiać i... modlić się przed nimi. Ikonografia malarstwa religijnego Antoniego Michalaka
[To be admired and... prayed with. Iconography of religious paintings by Antoni Michalak]
Artykuł nierecenzowany w wydawnictwie zbiorowymMiejsce: Lublin
Rok wydania: 2018
Tytuł publikacji: Dla nieba i ziemi. Antoni Michalak - malarstwo
Redaktorzy: Bożena Kasperowicz
Strony od-do: 7-30
Streszczenie: Artykuł poświęcony jest analizie tematyki malarstwa religijnego Antoniego Michalaka. Przedmiotem badań jest grupa kilkunastu obrazów, które powstały do wnętrz sakralnych i do dziś pozostają in situ, zachowując pierwotną funkcję. Artysta malował je w latach 1923-1969, na zamówienie kolatorów kościoła, duchownych, zakonników. Powstawały wielkoformatowe płótna, najczęściej umieszczane w ołtarzach, ich tematykę w znaczącym stopniu determinowała szeroko rozumiana idea patronatu (ołtarza, kościoła, fundatora). W tekście postawiono pytanie o rolę i funkcję tradycyjnej ikonografii chrześcijańskiej w malarstwie Michalaka. Malarz programowo nawiązywał do starych mistrzów, studiował i kopiował dawne dzieła, zgłębiał tajniki warsztatu, a będąc członkiem Bractwa Św. Łukasza wraz z całym ugrupowaniem dokonał świadomego zwrotu ku tradycji sztuki europejskiej. Rozumiał także specyficzne uwarunkowania sztuki, która funkcjonowała w kontekście liturgii i miała służyć wiernym jako modlitewna pomoc. Malarstwo to wprowadzone do wnętrz kościelnych o bardzo zróżnicowanej proweniencji, rzadko miało szansę nawiązać do programu ideowego ich wystroju i wyposażenia (Laszki). Analiza wybranych aspektów ikonografii obrazów Michalaka wskazuje swoiste cechy jego twórczości. Malarz szanuje nawyki wiernych, respektując niektóre reguły i zachowując ortodoksyjność przekazu teologicznego, co sprawia, że bez problemów znajduje drogę do odbiorców i raczej nie wzbudza kontrowersji. Bywa także bardzo nowoczesny w myśleniu o ikonografii malarstwa sakralnego, a jego kompozycje, pomimo całej atencji dla średniowiecznej czy barokowej tradycji i starych mistrzów, bywają zaskakująco odważne (np. Św. Barbara jako patronka dobrej śmierci, Górecko Kościelne; Św. Piotr wątpiący, Lublin). Sięgając po takie rozwiązania, artysta jednak nie narusza nigdy kategorii stosowności. Szerzej omówiono jedynie kilka aspektów ikonografii. Wśród nich: rolę tkanin, które są narzędziem umożliwiającym wprowadzenie dodatkowych treści symbolicznych, wzbogacających teologiczną wymowę obrazu, a przy tym nierzadko eksponowane są w sposób, dla którego trudno znaleźć precedensy (Ukrzyżowanie, Gorzków; Męczeństwo św. Wojciecha, Garbów); aktualizację prezentowanych treści, malarz umieszczał stylizowany krajobraz oraz elementy architektury kazimierskiej w tle scen o tematyce religijnej, odziewał prezentowane postacie we współczesne sobie stroje i wykorzystywał twarze i ciała otaczających go ludzi jako modele świętych postaci (Tron Łaski, Gorajec-Stara Wieś; Wniebowzięcie Matki Bożej, Puławy). Artysta powtarzał wybrane motywy w różnych obrazach, powracał do ulubionych tematów, wykonywał repliki malowideł, co sprawia, że jego spuścizna jest spójna ideowo, ale w sferze estetycznej narażona na pokusy wtórności.
Słowa kluczowe: Antoni Michalak, malarstwo polskie XX wieku
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Aneta Kramiszewska",
title = "Można je podziwiać i... modlić się przed nimi. Ikonografia malarstwa religijnego Antoniego Michalaka",
journal = "",
year = "2018",
pages = "7-30"
}
Cytowanie w formacie APA:
Kramiszewska, A. (2018). Można je podziwiać i... modlić się przed nimi. Ikonografia malarstwa religijnego Antoniego Michalaka. , 7-30.